معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

از آنجایی که نقد ادبی انواع مختلفی دارد، در این گستره، هر یک از متون ادبی را می‌توان با نقد یا نقدهای خاصی موردسنجش، بحث و بررسی قرار داد. برای مثال، رویکرد نقد جامعه‌شناسی و نقد انسان‌شناسی با متون ادبی خاصی سازگاری دارد. تاریخ بیهقی به دلیل محتوای خاص آن، در زمرۀ متونی است که می‌توان آن را با نقد جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی مورد نقد، بحث و بررسی قرار داد. با توضیح این که از چند دیدگاه دیگر نیز قابل نقد است؛ ولی بعضی نقدها مانند هرمنوتیک را برنمی‌تابد. بنابراین برخی از متون ادبی تنها با نوع نقد خاصی سازگاری دارند؛ برای مثال متون عرفانی مانند مثنوی مولوی بیشتر با گونۀ نقد هرمنوتیک سازگاری دارد.

بررسی بیشتر متون ادبی از بعد جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی که مستعد چنین نقدی هستند، می‌تواند به فهم و درک بیشتر این متون کمک بکند. از طرفی پرداختن به بن‌مایه‌های اجتماعی و فرهنگی متون ادبی رهیافت‌های ارزشمندی را در دسترس سخن‌سنجان می‌تواند بگذارد. همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره شد، تاریخ‌ بیهقی در زمرۀ متون ادب فارسی است که زمینه‌های جامعه‌شناختی و انسان‌شناختی، در آن نمود و بازتاب بیشتری دارد، که می‌توان نسبت به متون دیگر ادبی حائز اهمیت باشد.

بستر غنی فرهنگی آثاری مانند تاریخ بیهقی گواهی بر وسعت اندیشه و توانمندی نویسندگان آنها است. این گونه نویسندگان با احاطه بر انبوهی از اطلاعات در زمینۀ واقعیت‌های عینی و شرایط جامعۀ خود و غور در ژرفای آنها، توانسته‌اند با زبان ادبی ظریفی، تحسین خواننده را در ارائۀ واقعیت‌های جامعه برانگیزند و به‌رغم گذشت سده‌های متمادی، این گونه آثار تمام مناسبات «فرد» و «جامعه» و موضوعاتی از قبیل خانواده، تعلیم و تربیت، اقتصاد، شعائر اجتماعی، علم و دانش، ارزش‌های اجتماعی، اخلاقی، دینی، هنجارها و قوانین، نظارت و هدایت اجتماعی، مشروعیت نظام سیاسی و حکومتی، استبداد و خودکامگی و رهبری و غیره را در بر می‌گیرند.

این پژوهش، کتابی است برمبنای نهاد (سازه)های مطرح در جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی. در این کتاب واژۀ «فرهنگ» در معنی اصطلاحی مطرح در جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی به کار رفته است. از این‌رو با آوردن شاهد مثال‌هایی از کتاب سودمند تاریخ بیهقی، نهاد قدرت، نهاد سیاست، نهاد مذهب، نهاد خانواده، نهاد ازدواج و .... مورد نقد و بررسی قرار گرفته است و در لابلای بحث‌ها و در پایان کتاب انواع آداب و رسوم و مراسم‌های مطرح در نهادهای مورد بحث که در زیرمجموعه فرهنگ قرار می‌گیرند با آوردن شاهد مثال‌های کافی از تاریخ بیهقی توضیح داده شده‌اند.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌درآمد

فصل 1: کلیات

فصل 2: دانستنی‌های عمومی دربارۀ تاریخ بیهقی

فصل 3: سیاست (قدرت و حکومت)

فصل 4: تشکیلات درباری

فصل 5: تشکیلات اداری (‌دیوان‌ها)

فصل 6: مذهب

فصل 7: خانواده

فصل 8: بعضی دیگر از آداب و رسوم مطرح در تاریخ بیهقی

فهرست‌نام‌ها

کتاب‌نامه