معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

تدوین ارج‌نامه (جشن‌نامه / یادنامه) در بزرگداشت مقام علمی و منزلت فرهنگی مفاخر عرصه‌های دانایی و فرزانگی در زمرۀ سنت‌های نوین امروزی است. در ایران اگر بزرگداشت‌ها و جشن هزاره‌هایی که در ستایش از مفاخر قرون گذشته طی چند دهۀ اخیر تدارک دیده شده، با اندکی تسامح ذیل عنوان یادنامه گنجانده شود، رهاورد بزرگانی چون علامه قزوینی و استادن سعید نفیسی و مجتبی مینوی از غرب است؛ حرکتی که استاد ایرج افشار آن را استمرار بخشید و امروزه در دیگر رشته‌ها نیز فراگیر شده است.

این کتاب یادنامۀ مردی است که بخشی از بار فرهنگ ایران‌زمین را در دهه‌های اخیر بر دوش داشته و بی‌شک در عرصۀ پژوهش و آموزش، یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های ادب و فرهنگ این مرزوبوم بوده است؛ پژوهشگری که عمر گران‌مایۀ را صرف تدریس و تحقیق در عرصه‌های مختلف ادبیات کرده است؛ از ویرایش و ترجمه گرفته تا لغت‌پژوهی و تصحیح و تألیف؛ از ادب شرق تا غرب؛ از کهن تا نو؛ از تصحیح متون نظم و نثر همچون دیوان امیرشاهی سبزواری تا تصحیح فرهنگ جعفری؛ ترجمۀ متن از داستان و رمان و خطابه تا تاریخ و نقد ادبی؛ از چخوف و داستایفسکی و آلدوس هاکسلی تا گوردون چایلد و آی. ای. ریچاردز؛ از تألیف درباۀ فردوسی و نظامی و سعدی تا نیمایوشیج و اما آخرین اثر وی «شرح شوق» جامع‌ترین و روشمندترین شرحی است که تاکنون بر اشعار حافظ شیرازی نوشته شده و استاد بهاءالدین خرمشاهی آن را «شرح کبیر حافظ» خوانده است.

استاد حمیدیان هم در آموزه‌های علمی و هم در آموزه‌های اخلاقی، به‌راستی معلم است و آموزگار. انصاف و شرافت علمی، به زبان دیگر، پرهیز از تعصب و تعلق فردی در قضاوت و داوری‌های علمی، گوشه‌ای از آموزه‌های اخلاقی وی‌اند. اما درباۀ جنبه‌ای کمتر شناخته‌شده از ایشان باید به این نکته اشاره کرد که حمیدیان از معدود استادان برجستۀ ادبیات است که افزون بر شأن علمی، در عرصۀ ذوق و شاعری نیز صاحب طبعی بسیار سلیم و در طنزپردازی نیز دارای قلمی تأثیرگذار است. اگر روزی مکاتبات بین اخوانی او با بهاءالدین خرمشاهی به چاپ برسد، گواهی خواهد بود بر این مدعا.

استادان و پژوهشگرانی که در این یادنامه نوشته‌ای دارند، یا از دوستان دیرینۀ استاد بودند و هستند؛ یا از شاگردان دیروز ایشان و استادان و پژوهشگران امروزند یا از بهره‌گیرندگان آثار استاد و خوشه‌چین خرمن دانش ایشان. ابتدا در این یادنامه در بخشی به سال‌شمار زندگی و آثار دکتر حمیدیان اشاره شده و سپس متن گزارش شب حمیدیان و گفتارهایی از بزرگان دربارۀ ایشان آورده شده است. بخش بعدی این یادنامه اختصاص به مقالات اهدایی دارد که بخش اعظمی از این مقالات به موضوع «حافظ‌پژوهی» اختصاص دارد. سروده‌های اهدایی بخش بعدی این یادنامه است که تعدادی از شاعران و ادیبان این مرزوبوم اشعاری را برای این استاد گرانقدر سروده و تقدیم کرده‌اند. بخشی نیز به آثار استاد اختصاص یافته که از میان تألیفات، ترجمه‌ها، گفتگوها و سروده‌ها تکه‌هایی انتخاب شده و آورده شده است. در بخش «یادها و یادگارها» تصویر نامه‌هایی از برخی استادان و بزرگان به استاد حمیدیان آمده است. بخش «در گذار عمر» نیز مجموعه‌ای است از عکس‌های خاطره‌انگیز و لوح‌ها.

فهرست مطالب کتاب:

اشاره

* دربارۀ استاد سعید حمیدیان

سالشمار زندگی دکتر سعید حمیدیان

گزارش دیدار و گفتگو با سعید حمیدیان/ زهرا ناطقیان

گزارش شب سعید حمیدیان/ پریسا احدیان

نمونه‌ای بسیار خوب رای تحقیق در مورد حافظ/ نصرالله پورجوادی

شرح شوق من/ بهاء‌الدین خرمشاهی

از تکاپو فرو نمی‌نشیند/ دکتر اصغر دادبه

سال‌ها پخته‌شدن تا روشنایی روز/ کامران فانی

سخن گفتن از حافظ، بدون اغراق و غلو/ سعید حمیدیان

* مقاله‌های اهدایی

اسطوره‌شناسی و شاهنامه‌پژوهی:

چند واژۀ شاهنامه/ دکتر علی رواقی

وارغَن/ دکتر میرجلاالدین کزازی

شخصیت‌های حماسی شاهنامه و اسطوره‌های هندی/ دکتر ابوالقاسم اسماعیل‌پور مطلق

رستم دستان: دیک دیویس/ ترجمۀ دکتر مسعود جعفری‌جزی

تحلیل یک بیتی نظامی گنجوی از داستان رستم و اسفندیار/ دکتر سجاد آیدنلو

نی زرین ضحاک/ دکتر رضا ستاری

* حافظ‌پژوهی:

پاشان (صفت سبک حافظ)/ استاد بهاءالدین خرمشاهی

خرگه خورشید/ دکتر نصرالله پورجوادی

دو نکته در باب شعر حافظ/ دکتر اصغر دادبه

فال حافظ/ دکتر محمد افشین‌وفایی

غزلی الحاقی در دیوان حافظ/ دکتر محمدرضا ضیاء

تأملی دیکر در معنای «نقش» در بیتی بحث‌برانگیز از حافظ/ دکتر یاسر دالوند

متن‌پژوهی، نقد ادبی، مباحث لغوی، زبانی، تاریخی و «ایران‌شناسی»/ استاد کامران فانی

نازمین ـ نازمینه، خندمین، بودمین/ دکتر علی‌اشرف صادقی

تاریخ بیهقی پیشمتن جوامع‌الحکایات/ دکتر محمدجعفر یاحقی

خط/ دکتر کوروش صفوی

شعر شریف رضی و سید مرتضی در سوگ ابواسحاق صابی/ دکتر سیدعلی موسوی گرمارودی

مسئلۀ مولانا در عصر صفوی/ دکتر محمود فتوحی رودمعجنی

حمیدیان و عین‌القضات و من در اهواز زمان جنگ/ دکتر محمد دهقانی

«مرازله» کیانند؟/ استاد جویا جهانبخش

سجدۀ هدهد/ دکتر علی اکبر احمدی دارانی

بررسی موضوع عرفانی فنا در غزلیات شمس/ دکتر رشید کاکاوند

شرحی پیراسته از ظرافت‌ها/ دکتر علی حیدری

پیشنهادهایی برای اصلاح چند بیت از دیوان مسعود سعد/ دکتر وحید عیدگاه طرقیه‌ای

نیکی فرجام/ دکتر سیدمحمدرضا ابن‌الرسول

نقدی بر کتاب فرهنگ امثال و تعبیر/ سهیل یاری گل‌دره

بی صداهزار مردم تن‌هایی/ دکتر الوند بهاری

درنگی در تصویر «در قوس ابرو آمدن ماه روی»، در بیت/ دکتر احمدرضا بهرام‌پور عمران

«ای روی دلارایت مجموعۀ زیبایی»/ دکتر محمدامیر جلالی

در بوتۀ نقد و نظر/ آثار استاد حمیدیان در نگاه پژوهشگران:

چنین کنند بزرگان .../ دکتر محمدیوسف نیّری

واکاوری آثار سعید حمدیان در پرتو نظریۀ زیبایی‌شناسی دریافت/ دکتر شیرزاد طایفی

با حسن ادب/ دکتر فرشید سادات‌شریفی

* سروده‌های اهدایی

بهاءالدین خرمشاهی

سیروس شمیسا

ایرج زبردست

محمدصادق رحمانیان

علی‌اکبر یاغی‌تبار (1)

علی‌اکبر یاغی‌تبار (2)

وحید عیدگاه طرقبه‌ای (1)

وحید عیدگاه طرقبه‌ای (2)

علی‌محمد نجاتی

فرهاد طهماسبی

جواد مهربان قزل‌حصار

محمدامیر جلالی

احمدرضا بهرام‌پور عمران

* از میان آثار استاد

از تألیفات:

دیوان امیرشاهی سبزواری (بخش‌هایی از مقدمۀ کتاب)

خلاصه‌ای از مقالۀ «مهاجرت شعرا به هند در عصر صفویه و برخی از تأثیرات آن بر شعر پارسی»

درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی: «سهراب»

آرمانشهر زیبایی (گفتارهایی در شیوۀ بیان نظامی): «توصیفات مینیاتوری نظامی»

سعدی در غزل: «آمیزش بشر و فرابشر»

شرح شوق: «خمی که ابروی شوخ تو ...»

داستان دگردیسی: «بر دو بال عاطفه و تخیل (کار شب‌پا)»

ما را وقت خوش بود (خاطرات استاد از دوستان قدیم)

فرهنگ رشید، اندام وطواط (دربارۀ استاد کامران فانی)

از ترجمه‌ها:

دنیای قشنگ نو

اصول نقد ادبی («تولستوی و نظریۀ سرایت»)

خائیمه سابینس (شعر «چون خرچنگ‌ها»)

وینیسیوس دومورائس («شعر کریسمس»)

نیکانور پارا (شعر «زائر»)

چسواف میووش و شعری از او («ترانه»، «همسران»، «زن»، «آخرین صدهاها»)

سه شعر از چسواف میووش («گزارش»، «واقع‌گرایی»، «این جهان»)

از مصاحبه‌ها:

میراث داستانی و نمایشی چخوف

از سروده‌ها:

«ناتمامی»

«برگریز»

«جوان این روزگار»

* یادها و یادگارها

نامۀ زنده‌یاد استاد دکتر سیدجعفر شهیدی

پیام تبریک زنده‌یاد استاد دکتر غلامحسین یوسفی

نامۀ زنده‌یاد استاد دکتر غلامحسین یوسفی

نامۀ استاد دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی

نامۀ پرفسور ریکاردو زیپولی

نامۀ دکتر مهدی نوریان

* از گذار عمر