معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

در ادامه مجموعه کتاب‌های معرفی شاعران ایران، فیض شریفی که تاکنون شعرای بسیاری را در قالب اثری نوشتاری معرفی کرده، هجدهمین «شعر زمان ما» را به فریدون توللی، شاعر سرشناس شیرازی اختصاص داده است.

فریدون توللی فرزند حاج جلال‌خان به سال 1298 در شیراز به دنیا آمد. دوران ابتدایی را در دبستان نمازی و متوسطه را در دبیرستان سلطانی گذراند. او در دوران دانش‌آموزی روحیه‌ای شوریده، حساس و شاعرانه داشت و در جلسات شعرخوانی که غالباً مهدی حمیدی، رسول پرویزی، مهدی پرهام و .... حضور داشتند، شرکت می‌کرد. فریدون بعد از پایان دورۀ متوسطه برای ادامۀ تحصیل به تهران رفت و پس از اخذ کارشناسی در 1325 به شیراز آمد. در سال 1324 مجموعۀ «التفاصیل» را با 76 قطعه با مقدمه‌هایی از بهار، ابطحی و جعفر پیشه‌وری چاپ و منتشر کرد. چاپ قطعۀ «ذیمقراط» در روزنامۀ ایران حزب توده که در آن به قوام‌السلطنه ـ نخست‌وزیر وقت ـ و به حزب دمکرات حمله کرده بود، توللی را به شهرت رسانید.

این در حالی بود که او بخشی از قطعات خود را تحت عنوان بردگان سرخ در کتاب کاروان به نفع حزب توده درج کرده بود. در اواخر سال 1328 به شیراز منتقل شد و در ادارۀ کل فرهنگ فارس در امور باستان‌شناسی مسغول شد و در سال 1329 مجموعه اشعار نو قدمایی خود را به نام «رها» منتشر کرد. طبع مبارزه‌جوی توللی تا کودتای 28 مرداد 1332 فرو ننشست. در سال 1332 گزینه‌ای از قطعات به سبک «التفاصیل» را به نام «کاروان» انتشار داد. در همین سال منزل او غارت شد و به آتش کشیده شد. شاعر به ایل قشقایی پناهنده می‌شود. تغییر دید او در قطعه «ملعون» شکوفا شده است: «برو ای مرد برو چون سگ آواره بمیر/ که حیات تو به جز لعن خداوند نبود».

توللی تا اواخر سال 1338 در تهران ماند و بار دیگر به شیراز انتقال یافت و تا سال 1344 در سمت مدیریت کل باستان‌شناسی فارس روزگار گذراند. این سال‌ها مترادف با انزوای شدید شاعر بود. توللی در موسیقی شهرت داشت، پیانو و ویولن می‌زد و مدتی نزد ابوالحسن‌خان تلمذ می‌کرد. دستاورد تسلط او بر موسیقی، غزلیاتی است لطیف و خوش‌آهنگ که وصف‌الحال شاعر را در حالات حزن و سرور نشان می‌دهد.

در سال 1341 دفتر شعر «نافه» و در سال 1345 دفتر شعر «پویه» را انتشار داد. انتقال او به دانشگاه شیراز همراه با اوقات فراغت و سرایش 160 غزل و 13 قصیده بود که آنها را در سه ماه سروده است. شاعر در سال 1353 مجموعه‌ای از قصاید و غزلیات خود را به نام «شگرف» منتشر می‌کند و «بازگشت (1369)» و «کابوس (1386)» را مهین توللی ـ همسر شاعر ـ بر بساط نشر می‌نشاند.

بن‌مایه‌ها یا موتیف‌های این اشعار در این دوران تنهایی، تاریکی، وحشت، نومیدی، ناکامی، لذت و شهوت و گناه و از همه مهم‌تر ضرب‌آهنگ مداوم و دلهره‌آور مرگ است که آنها را در قوالب کهن سروده است. فریدون توللی در 1364 به دیار خاموشان پیوست و در حافظیه به خاک سپرده شد.

این کتاب از دو بخش شکل یافته که در بخش اول نقدها و بررسی‌هایی از شعر توللی صورت گرفته و در بخش دوم گزیده‌ای از دفترهای شعر توللی آورده شده است.

در بخش اول نوشتاری آمده با عنوان «فصلِ گذارِ قوالب و تجدد در شعر معاصر ایران» که در قسمتی از آن می‌خوانیم: «واقعیت این است که توللی متأثر از طبقه‌ای است که به ان تعلق داشت که از نظر او تحقق‌بخشی آرمان‌های انسان و آزادی او به توان‌های غریزی‌اش با فردگرایی تأمین می‌شود. او هر چه جلوتر می‌رفت از شعر جشنواره‌ای و جمعی فاصله می‌گرفت و مثل افراد خرده بورژوا تصور می‌کرد که قهرمانی است که به تنهایی قادر است در نبردی نفس‌گیر با عشق‌های زمینی و آزادی اجتماعی درگیر شود. این فردیت‌گرایی که زاییدۀ نیاز به براندازی قیدها و محدودیت‌های جامعۀ فئودالیته است در این وضعیت به اعتلای بی‌وقفه و پیشرفت در تکنیک شعری منجر می‌شود. در این جامعه، سرمایه‌دار و شاعر هر دو به چهر‌های تار و تیره‌ای مبدل می‌شوند که نخست تراژیک و سپس خراباتی و دردمند و سرانجام تصویرگر جامعه و افرادی شریر و تبهکار می‌شوند و در موقعیتی شوم انجام دیگر تکنیک زیبایی‌شناسیک اشعار خود را هم دچار اختلال و فروپاشی می‌کنند. شاعر در این اوضاع از کلمه‌ای به نام آزادی دم می‌زند ولی همواره از دستش می‌رود. بنابراین گرفتار چرخۀ مشابهی می‌شود و چون تنهایی را با آزادی خود قرین و همراه می‌بیند آن را غیر‌قابل تحمل و جبری تصور می‌کند». (ص 38)

فهرست مطالب کتاب:

سخن ناشر

بیوگرافی (زندگی‌نامۀ فریدون توللی)

فریدون توللی از نگرۀ زمانی و دوره‌های تاریخی و ادبی

رومانتی‌سیسم ایرانی و اروپایی و تأثیرپذیری و تأثیرگذاری‌های فریدون توللی

ساختار زبان و تطور زبان رومانتیک‌گونۀ اشعار توللی

فصل‌گذار قوالب و تجدد در شعر معاصر ایران

چکیده‌ای از شاخصه‌ها، ویژگی‌ها و سبک و مایگان در اشعار فریدون توللی

جوانب موسیقایی و استثماری فریدون توللی

1. التفاصیل (1324) و کاروان (1331)

2. چگونگی بیان و قرینه‌ها و ساختار مکانیکی شعرهای فریدون توللی در دفتر شعر رها (1329)

ترکیبات تصویری دفتر شاعر در دفتر شعر رها

رها

دفتر شعر نافه

دفتر شعر پویه

دفتر شعر شگرف

دفتر شعر بازگشت

دفتر شعر کابوس (1386)