معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

دربارۀ مُتِنَبّی بسیار نوشته‌اند و می‌نویسند؛ چه نوشتن از او و دربارۀ او هرگز به انجام نمی‌رسد. او شاعری با شریعت شامل و فراگیری است که شعر و تاریخ را به هم پیوند داده و با این کار خود به مرتبه‌ای بی‌همتا و یگانه دست یافته است. شعر او نیز همانند زیست جهان وی، کانون ابداع‌ها و جمع تناقض‌هاست. نویسنده در این کتاب درصدد است تا از رهگذر این خوانش و گزیدۀ حاضر، فضایی برای خوانندگان فراهم سازد تا خود بتوانند به خوانشی خلاقانه دست بزنند و جهان شعری خاص خود را تولید کنند و به دریافت روشنی از تصویر تناقض‌آمیز شاعر نازک‌دل خشن، آفرینندۀ مقلّد، تأثیرگذار تأثیرپذیر، تصویرگر خلاق دست‌یابند.

متنبی با شعر خود توانسته جهان را رهبری کند؛ چه دیوان وی ملتقای دو عنصر دینی و دنیای است و ملتقای قدرت و شعر و سرکشی و فروتنی. در حقیقت فرهنگ کامل یک عصر در شعر و شخصیت او تبلور یافته است. از همین رو انسان بزرگی چون ابوالعلاء معرّی که سر به کونین فرود نمی‌آورد و بر همه چیز می‌تاخت، در برابر متنبی سر فرود می‌آورد و شرح خود از دیوان متنبی را معجر أحمد می‌خواند. بی‌تردید پژوهش دربارۀ متنبی و شعر وی هم کاری بسیار صعب است و هم امری ساده. صعب از آن‌رو که برای بررسی جامع شعر وی هم تاریخ شام و روم را باید دانست و هم تاریخ آل بویه، آل احمدان، آل رخشید و خلاقیت عباسی و جنبش‌های دینی و مکان‌های جغرافیایی که شاعر بدان‌ها مراودتی داشته، اعم از بیابان‌ها و کوه‌ها تا شهرهای بزرگ آن زمان، از بستان‌های حلب و غوطۀ دمشق گرفته تا شعب‌بوان فارس و اُبُلَّه بصره. او هم شاعر عراق و دربار حمدانیان است و هم شاعر مصر و آل اخشید و هم شاعر بادیه و ایران.

نویسنده از همین رو در بخش نخست این کتاب اندیشه و شعر و زندگی متنبی را از زوایای مختلف و با تکیه بر دیوان شاعر و پژوهش‌های متکثر و متعدد در چند فصل مختلف واکاویده است و در تبیین راز تقلیل‌ناپذیری این شعر کوشیده است. در مقدمه از چرایی انتخاب متنبی از میان خیل شاعران ایرانی و عرب سخن گفته و پس از آن پیوند استوار شعر او با فلسفه و اندیشه را تبیین نموده و در قسمت‌های دیگر این بخش از شعر متنبی؛ حضور شعری یا تجربه از نزدیک او در سرودن شعر و نیز از ارادۀ معطوف به قدرت/ آزادی متنبی، به مثابۀ هنر و همچنین از جایگاه زندگی و انسان در منظومۀ شعریش بحث کرده است.

در بخش دوم کتاب، منتخبی متفاوت با همۀ منتخبات متکثر فارسی و عربی از دیوان متنبی تحت عنوان «الدهرُ المَنشِد» با الهام از منتخب شاعر شهیر و بزرگ جهان امروز و متنبی‌شناس سترگ: أدونیس همراه با ترجمۀ فارسی شعرها فراهم آورده شده است. در این منتخب دقایق زیر لحاظ شده است: از انتخاب نمونه‌های شبیه با شاعران دیگر در لفظ و معنی پرهیز شده است. سعی شده نمونه‌هایی منتخب بیانگر مشکلات و دغدغه‌های انسان امروزی باشد ودر یک کلام این شعرها آینۀ تمام نمای حیات امروز ما باشد. تلاش شده نمونه‌های شعری تا حد ممکن نمایندۀ تجربه‌های انسان امروز باشد و چندان نیازی به شرح و فرهنگ لغت نداشته باشد. سیر تاریخی سرایش شعرها برای نشان دادن سلوک شعری متنبی مراعات شده است. مطلع همه قصاید را برای سهولت کار خوانندگان جهت یافتن بقیه قصیده در دیوان نقل شده است.

فهرست مطالب کتاب:

اشاره

1. شاعری تقلیل‌ناپذیر

2. گزیدۀ شعر متنبی؛ الدّهرُ المنشِد (روزگار سراینده)

نمایه

فهرست مطلع شعرها

منابع و مآخذ فارسی و عربی