معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

شمارۀ دهم و یازدهم ماهنامۀ اوحدی با یاد‌نامه‌ای برای سهند بولود قاراچورلو منتشر شده است. این شماره پس از سخن نخست سردبیر با موضوع «ضرورت بزرگداشت بنیان‌گذاران ایران»، در چهار بخش یادنامۀ سهند (بولود قاراچورلو)، جامعه و فرهنگ، ادبیات، تاریخ و میراث فرهنگی سامان یافته است.

در بخش یادنامۀ سهند (بولود قارچورلو) دو نوشتار آمده است. نوشتار اول شعر سهند را مورد بررسی قرار داده است: «یکی از ویژگی‌های شعر ناب و متعالی، تأثیر آن در قریحه‌های وقّاد و عالی است؛ مثل تأثیر طبع نظامی در تعداد کثیری از شاعران که از خمسۀ او پیروی کرده‌اند یا تأثیر سبک سهل و ممتنع فرّخی سیستانی در سعدی شیرازی و تأثیر سعدی در شعر حافظ و تأثیر حافظ در شهریار و ... اما شاعر بزرگ و فخیم مراغه؛ بولود (محمود قره‌چورلو، متخلص به سهند) در بسیاری از شاعران ترک‌زبان تأثیر بسزایی نهاده و از میان آنان شهریار و باریشماز شناخته‌شده‌ترین ایشان است. سهند در شعر خود آرزوی دیدار شهریار را می‌کند و او را باغ سرسبز بهاران می‌شمارد، اما «دیوارها» مانع دیدار می‌شوند». در نوشتار دوم شعر سهند به زبان ترکی بررسی شده است.

در بخش «جامعه و فرهنگ» چهار نوشتار آمده است. نوشتار اول پخش پنجم و پایانی «تاریخچه و مبانی موسیقی در ایران» است که در این نوشتار می‌خوانیم: «در دوران قاجار نیز موسیقی همچون همیشه در جریان بود و مورخ رسمی‌شان شادمانه چنین می‌نگارد که: «موسی‌دانان، با الحانی هماهنگ و موزون،  تب‌وتابی تازه به ضیافت‌هایی می‌دادند که به بهشت می‌مانست» یا «از صدای ساز و آواز موسیقی و الحان موزون چنگ و عود، گویی در این دیار هر خانه صحنۀ ضیافتی آسمانی بود». لابُرد به تفصیل اطلاعاتی دربارۀ موسیقی این دوره ارائه می‌کند. از این اطلاعات چنین می‌آید که در زمینۀ علم موسیقی یا موسیقی نظری تغییرات اندک بوده است. وی لحن (مُد)هایی که بر انواع مختلف اشعار خوانده می‌شده است و نیز اسامی و سازهای موسیقی را ذکر می‌کند. او از چنگ ـ که ساز ملی محسوب می‌شده است ـ یاد نمی‌کند».

در تاریخ موسیقی ایران بسیاری از بزرگان متأخر و معاصر این هنر والا هر کدام به سهم خود نظریاتی دربارۀ چگونگی وزن در موسیقی ایران داشته‌اند و نویسنده در نوشتار دوم سعی در بازنگری بر جزئیات زمانی و سیر تاریخی این پدیده دارد و به علت نبود اسناد مکتوب و ثبت‌شده از موسیقی قدیم ایران‌زمین، تنها راه دستیابی به نشانه‌هایی از این موضوع را تحقیق در ادبیات منظوم سه دورۀ مهم تاریخی، از جمله ایران قبل از اسلام، بعد از اسلام و اوایل قرن حاضر دانسته و مطالبی را در این باره ارائه می‌دهد؛ ادبیاتی که تا امروز هم به لحاظ محتوایی و هم به لحاظ ساختاری تأثیر بسزایی در موسیقی ما داشته و خود نیز با تأثیرپذیری از آن راه تکاملی خود را پیموده است.

همچنین در این بخش به مناسبت سالگرد انتشار این ماهنامه گفتگویی با طغرل طهماسبی، صاحب‌امتیاز و مدیرمسئول ماهنامۀ اوحدی انجام شده است. طهماسبی درباره مجلۀ اوحدی چنین می‌گوید: «باید اذعان کنم که سعی ما بر آن بوده و هست که نه با فضای تاریخی و نه با جوّ آلودۀ «زبانی» خود را تطبیق دهیم، بلکه نگاهی عالمانه و دیدی منطقی به موضوع داشته باشیم. گزینش مطالب اوحدی براساس نیازسنجی و آن عطشی بوده که جامعه از مجلۀ درخواست داشته؛ اگر چه این خواست به صورت فیزیکی نبوده، اما مسیرنگارش و چیدمان مطالب طوری بوده که بر پایۀ نیاز آن بُرهه از زمان پایه‌ریزی شده و چنانچه توفیقی هم حاصل شده ـ که مطمئناً اینگونه بوده ـ بر پایۀ این اصل اتّفاق افتاده است».

در بخش ادبیات هفت نوشتار آورده شده است. هنر و آثار ادبی هنری را می‌توان با دو معیار سنجید: 1. هنر برای اجتماع که گروهی آن را در خدمت دین، اخلاق و تربیت اجتماع می‌دانند؛ 2. گروهی دیگر معتقد به هنر برای هنر هستند و می‌گویند هنر در خدمت استعدادها و خلاقیت و رشد هنری به صورت فرم و صورت‌گرایی است و بیشتر به ساختار و تکنیک‌های اثر توجه دارند، بدون پرداختن به محتوا و فرم. گروهی که هنر را صرفاً هنر اخلاق‌گرا می‌دانند، باید بدانند که اخلاقیات و مسائل ادبی در همۀ هنرها به یک اندازه کاربرد ندارد. این نتیجه‌گیری از نوشتار اول این بخش با موضوع «توقّعات مخاطب از آثار ادبی ـ هنری» است.

نوشتار دوم (بخش نخست) «غلط‌‌های مُصطَلَح» است که در این نوشتار چنین آمده است: «حقیقت آن است که اگر غلطی مصطلح در اجتماع رسوخ یافت، نه‌تنها صورت صحیح خود را هرگز بازنمی‌یابد، بلکه برای اجتماع کم‌دانش از غلط‌های شناخته شده زیان‌خیزتر است؛ زیرا غلط غیر مصطلح بالاخره به دست ادیبان و سخن‌شناسان یا مردم دانش‌پژوه به مرور اصلاح می‌شود و «درستی» خود را باز می‌یابد؛ ولی واژه نادرست مصطلح چنان در اذهان جای می‌گیرد که بعدها هیچ‌کس نمی‌تواند آن را تشخیص دهد و به ناگزیر بر اثر بی‌اعتنایی مردم به همان شکل «بیمار» می‌ماند و در لوح دل افراد، خاصّه دانش‌آموزان، نقش می‌بندد. از این رو زیان «بیماری ناپیدا» یا «دشمن ناشناختۀ دوست‌نما» بیش از زیان «دشمن شناخته‌شده» است».

همچنین در این بخش کتاب «ورزش پهلوانی و زورخانه‌ای» نقد و بررسی شده است. داستان کوتاه، شعر ایران و جهان، خردنامۀ فردوسی(1)، دمی با حافظ (6) از دیگر نوشتارهای این بخش هستند.

بخش پایانی این شماره را نوشتارهایی در حوزۀ  تاریخ و میراث فرهنگی شکل می‌دهند.

شعله‌های مانا این شماره به بهرام آشفته اختصاص دارد. و رویداد‌های فرهنگی و هنری این شماره هم به گزارش رونمایی «کتاب او چه می‌گوید؟» نوشته زنده‌یاد مهندس آرش عباسی اختصاص یافته است.  

فهرست مطالب این شماره:

سخن نخست: ضرورت بزرگداشت بنیان‌گذار ایران

* یادنامۀ سهند (بولود قاراچورلو)

شهد شعر سهند در کام شهریار و باریشماز/ دکتر اصغر برزی

سهند و عاشیقلار/ جواد دربندی

* جامعه و فرهنگ

تاریخچه و مبانی موسیقی در ایران (5)/ هنری جُرج‌فارمر

سرگذشت وزن در موسیقی ایران/ جاهد محمدی

فضیلت بی‌طرفی/ فاطمه قادری

کوششی عاشقانه و نیازسنجانه در فضایی ممانعتگر: گفت‌وگو با طغرل طهماسبی به مناسبت سالگرد انتشار ماهنامۀ اوحدی

* ادبیات

توقّعات مخاطب از آثار ادبی ـ هنری/ فاطمه حیدری

غلط‌های مصطلح/ عبدالله حکیم‌فر

نگاهی به کتاب ورزش پهلوانی و روزخانه‌ای: خلاصه‌نویسی به جای پژوهشگری

کفش‌های سفید (داستان کوتاه)/ افروز جهان‌دیده

شعر ایران و جهان (سهند، وحیدی؛ جویس)

خردنامۀ فردوسی (1)/ دکتر محمود شفیعی

دمی با حافظ (6)/ طغرل طهماسبی

* تاریخ و میراث فرهنگی

جایگاه کورش بزرگ در تاریخ ایران و جهان/ داریوش احمدی

دانش‌های ایرانی در عهد باستان/ علی سامی

کورش بزرگ، بنیان‌گذار نخستین رایش جهانی/ اشکان زارع

شعله‌های مانا: بهرام آشفته

رویدادهای فرهنگی و هنری: رونمایی کتاب او چه می‌گوید؟/ نوشته زنده‌یاد آرش عباسی