معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

مهدی اخوان ثالث (م. امید) یکی از بزرگ‌ترین شاعران زبان فارسی است. او در ادامة راهی که با نیما آغاز شد، شعر نیمایی را به اوجی شکوهمند رساند. اخوان شاعر «زمستان» است. شعر او در سه کتاب «زمستان»، «آخر شاهنامه» و «از این اوستا» عصارة روح و روان زخم‌خوردة ملتی است که سقف بلند آرزوهایش با کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ فروریخت.

این کتاب شرحی است بر زندگی، افکار و آثار مهدی اخوان ثالث. مؤلف در این کتاب کوشیده است با استناد به اشعار، مقالات و گفتگوهای اخوان و با مراجعه به مطالبی که دیگران دربارة او گفته‌اند یا نوشته‌اند، تصویری روشن و جامع از این شاعر بزرگ معاصر ارائه کند. در این کتاب افزون بر شرح زندگی و مرور انتقادی باورهای فلسفی و اجتماعی اخوان، شعر او در بستر تحولات اجتماعی ایران ازدهة سی تا دهة شصت خورشیدی بررسی شده است.

بررسی کارنامة شعری اخوان از دیدگاه زیبایی‌شناختی و نسبت آن با نظریه‌های شعری نیما یوشیج و نقش مهم اخوان در تکوین و اعتلای شعر نو فارسی، از دیگر بحث‌هایی است که در این کتاب به آن پرداخته شده است. در پایان کتاب هم سال‌شمار زندگی و کارنامۀ مهدی اخوان ثالث آورده شده است.

در بخشی از کتاب می‌‌خوانیم: «اخوان نخستین شعرهایش را در نشریات محلی خراسان به چاپ رساند. «گلشن آزادی» که از شاعران و ادیبان بنام خراسان بود و از سال 1304 به بعد نشریۀ آزادی را در مشهد منتشر می‌کرد، از نخستین مشوقان اخوان در این کار بود و شعرهای او را در روزنامه‌اش چاپ می‌کرد. اخوان در این‌باره گفته است: «استاد گلشن از اولین مشوقان من در شعر و ادب بوده‌اند و من همیشه از الطاف و تشویقات ایشان برخوردار و شاکر بوده‌ام و هستم و خواهم بود. نخستین سروده‌های ناچیز من در جریدۀ گرامی ایشان (از سال 1325 شمسی به این طرف) منتشر شده است.» انتشار نخستین اشعار اخوان بین شاعران، ادیبان و ادب‌دوستان خراسان برای او شهرت و محبوبیت فراوانی به همراه آورد». (ص 21)

نویسنده در این کتاب ابتدا در نوشتارهایی به زندگی و شعر اخوان پرداخته است. سپس ابتدا سه شعر از مجموعۀ «زمستان» با عنوان‌های زمستان، آواز کَرَک و باغ من را آورده، در بخش بعدی چهار شعر از مجموعۀ «آخر شاهنامه» با عناوین نادر یا اسکندر، آخر شاهنامه، میراث و غزل سه را آورده و در بخش آخر از مجموعه شعر «از مجموعۀ این اوستا» پنج شعر با این عناوین کتیبه، قصۀ شهر تنگستان، پیوندها و باغ، آنگاه پس از تندر و ناگه غروب کدامین ستاره را آورده است. در پایان هر بخش در نوشتاری به شعر اخوان نیز پرداخته شده است.

دربارۀ مجموعۀ «آخر شاهنامه» در این کتاب می‌خوانیم: «آخر شاهنامه ـ سومین مجموعه شعر م. امید ـ در سال 1338 منتشر شد. این کتاب با ده دوازده شعر درخشانش موقعیت اخوان را به عنوان یکی از سه قلۀ سرفراز شعر نو (در کنار نیما و شاملو) تثبیت کرد. آخر شاهنامه از نظر زبان و نوع نگاه، ادامۀ شعرهای موفق مجموعۀ «زمستان» است که از بعضی جهات گسترش و ژرفای بیشتری یافته است. نخستین شعر این مجموعه (نادر یا اسکندر) در قالب چارپاره سروده شده و از جمله مشهورترین شعرهای اخوان است. این شعر روایتی مستعار از موقعیت اجتماعی و سیاسی ایران بعد از کودتای 28 مرداد است». (ص 81)

فهرست مطالب کتاب:

یادآوری

درآمد

اخوان جوان

ارغنون

از سقوط رضاشاه تا کودتای 28 مرداد

از توس به یوش (آشنایی با نیما)

زمستان

منظومۀ شکار

سه شعر از منظومۀ زمستان

چهار شعر از مجموعۀ آخر شاهنامه

پنج شعر از مجموعۀ از این اوستا

روایت و داستان در شعر اخوان

دورۀ دوم زندگی اخوان

شعر اخوان از سال 1345 تا 1369

در حیاط کوچک پاییز در زندان

دوزخ اما سرد

زندگی می‌گوید اما باز باید زیست

تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم

سال‌شمار مهدی اخوان ثالث (م. امید)

کارنامۀ مهدی اخوان ثالث (م. امید)

فهرست منابع و مآخذ