معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب دربرگیرندۀ هفده مقاله در خوانش و نقد داستان کوتاه و رمان از شش نویسندۀ زن امروز ایران است.

برخلاف خوانش‌های معمول و رایج ـ که بر اساس ذوق فردی، کلی‌گویی، برخوردهای شخصی و فارغ از هر گونه معیار نقادی است ـ نویسنده کوشیده روند خوانش متن، بر پایۀ «بوطیقای نو» یا «رویکردهای نقد ادبی معاصر» صورت گیرد. «بوطیقای نو» حاصل تأملات و دستاوردهای نظری و عملی برجسته‌ترین نظریه‌پردازان و منتقدان ادبی جهان غرب است و از آنجا که قانونمند و هنجارمند تدوین شده است، ارزش علمی می‌یابد. این رویکردها هرچند به ضرورت زمان، پیوسته مورد بازنگری قرار می‌گیرند، اما همچنان ارزش‌های شبه‌علمی خود را حفظ می‌کنند.

نویسنده در خوانش این آثار ادبی، کوشیده از آخرین منابع انگلیسی و برجسته‌ترین نظریه‌پردازان بوطیقای نو بهره‌جویی کند و خوانش‌هایی متفاوت با خوانش‌های رایج، سطحی‌نگرانه و غرض‌ورزانه و شخصی ارائه کند. خوانش متن بر پایۀ «رویکردهای نقد ادبی نو» در این کتاب مورد استناد قرار گرفته‌اند و خوانش‌ها کلاً «به‌روز» است. خوانندۀ این کتاب با این رویکردها آشنا شده، خود می‌توانند به تحلیل و خوانش متون ادبی بپردازند. نویسنده در این مقالات، نقد نظری را با نقد عملی همراه کرده است؛ یعنی نخست یک نظریه ادبی را به زبان ساده مطرح کرده، سپس هنجارهای ناظر بر این نظریۀ ادبی را کشف و استخراج و سپس بر متن، پیاده کرده است. خواننده در این اثر با نظریات فورمالیستی «شکلوفسکی»، کهن‌الگویی «یونگ»، قطب‌های استعاره و مجاز «یاکوبسون»، خوانش فمینیستی «تیسن» و رئالیسم جادویی «زامورا» و دیگر نظریه‌پردازانی آشنا می‌شود که تاکنون کمتر معرفی شده‌اند.

نکته برجسته و تازه در این خوانش، تحلیل و تأویل متن بر پایه «بوطیقای نو» یا «رویکردهای نقد ادبی معاصر» است که برمبنای تازه‌ترین منابع نقد ادبی به زبان انگلیسی مورد تحلیل و خوانش قرار گرفته است؛ مثلا رمان «خانه ادریسی‌ها»ی غزاله علیزاده با پنج‌ رویکرد در نقد ادبی معاصر مورد بررسی قرار گرفته است. هر یک از چهار داستان کوتاه میترا داور نیز بر پایه یکی از رویکردهای بوطیقای نو مورد خوانش قرار گرفته است.

این کتاب به خواننده کمک می‌کند تا متنی یگانه را گاه با رویکرد «ساختارگرایانه» و هم‌زمان با رویکرد «ساختارشکنانه» مورد مطالعه قرار دهد. چنان که رمان خوش‌ساخت «چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم» زویا پیرزاد با چنین رویکردهایی مورد داوری و ارزیابی قرار گرفته است.

فهرست مطالب کتاب:

استعاره‌سازی و نمادآفرینی در خانۀ ادریسی‌ها (غزاله علیزاده)

سویه‌های میان‌متنی در خانۀ ادریسی‌ها

خوانش فمینیستی خانۀ ادریسی‌ها

ادبیت متن در خانۀ ادریسی‌ها

کارکردهای ادبیات در خانۀ ادریسی‌ها

خوانش کهن‌الگویی طوبا و معنای شب (شهرنوش پارسی‌پور)

از رئالیسم جادویی صد سال تنهایی تا طوبا و معنای شب

شگردهای غریب‌سازی در داستان کوتاه کنیزو (منیرو روانی‌پور)

زبان متشخص در داستان کوتاه کافه‌چی

تقابل‌های دوگانه در بازی ناتمام (گلی ترقی)

خوانش کهن‌الگویی و روان‌شناختی درخت گلابی

خوانش نشانه‌شناختی و فمینیستی خاله نوشا عاشق بود (میترا داور)

جستاری در پیرنگ صندلی کنار میز

نگاهی به معماری داستان کلید

حرکت افقی و عمودی در قطار در حال حرکت است

خوانش ساخت‌گرای چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم (زویا پیرزاد)

خوانش ساخت‌شکنانۀ چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم