معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

در دهۀ اخیر با شناخت این واقعیت که زبان‌شناسی در شکل بومی‌اش در خدمت زبان و ادب فارسی و زبان‌های ایران است، مجموعۀ وسیعی از دانشجویان این رشته به مطالعۀ ادب فارسی گرایش داشته‌اند. مسلما این دسته از پژوهش‌ها، زمانی می‌تواند در قالبی بومی معرفی شوند که این نوآموزان با سنت دیرینۀ مطالعۀ ادب فارسی آشنا باشند. هدف از گردآوری این کتاب نیز چیزی جز این نیست. این فرهنگ به توصیف و معرفی مهم‌ترین اصطلاحاتی اختصاص یافته است که مورد نیاز این گروه از شیفتگان مطالعۀ ادب فارسی از منظر زبان‌شناسی‌اند. توصیفی که برای هر مدخل این فرهنگ به دست داده شده است، با نگرشی انتقادی و مبتنی بر مختصات زبان‌شناختی به دست داده شده تا در نهایت این نوشته را به ابزاری در اختیار این مجموعه از دانشجویان مشتاق زبان‌شناسی مبدل سازد.

تمام اصطلاحات، چه سنتی و چه نو در این کتاب توصیف می‌شود و سپس ارزش شگردهای هنری هر یک از دیدگاه زبانشناسی مشخص خواهد شد و درباره آنها به شکلی کوتاه و اجمالی سخن گفته شده است. همچنین در این مجموعه تمامی مدخل‌ها از میان اصطلاحات کهن و جدید مطالعات ادبی استخراج شده و سعی گردآورنده بر آن بوده تا از منظر زبان‌شناسی تعریف و توصیف تازه‌ای برای این فنون و صناعات به دست داده شود.

شیوۀ نگارش این فرهنگ بدین صورت است که مدخل‌هایی که در متن توصیف مدخل دیگری کاربرد یافته‌اند، با نویسۀ سیاه تایپ شده‌اند تا مخاطب بتواند از توصیفی به سراغ توصیف دیگری برود. در بسیاری از موارد که امکان آن وجود داشته، معادل انگلیسی دقیقی برای مدخل‌ها ذکر شده و در پایان به صورت نوعی واژه‌نامۀ انگلیسی ـ فارسی مرتب شده است. کتابنامۀ پایانی این فرهنگ، فهرست منابعی را دربر می‌گیرد که در نگارش این مجموعه به کار مؤلف آمده‌اند.

در مجموعۀ وسیعی از مدخل‌های این فرهنگ، نام نظریه‌پردازان و متفکرانی آمده است که برای سهولت ارجاع به آنان، این نام‌ها در متن به فارسی آورده شده و در فهرست نام‌های پایان کتاب، با ذکر شکل اصلی‌شان مرتب شده است.

گردآورنده برای تعیین مدخل‌های این فرهنگ از «فرهنگ‌نامۀ ادبی فارسی» بهره گرفته است؛ اولا برای اینکه هنوز هم این فرهنگ را جامع‌ترین مجموعه‌ای می‌داند که به توصیف اصطلاحات، موضوعات و مضامین ادب فارسی پرداخته است و دوم برای اینکه خود او در گردآوری و آماده‌سازی آن سهمی داشته است و می‌توانسته بدون کوچک‌ترین سوءتعبیری آن را پایة اولیۀ این نوشته قرار دهد. روش کار به این صورت بوده که در هر مورد، ابتدا توصیفی به دست داده شده که بر حسب سنت برای هر اصطلاح به دست داده شده است و سپس در صورت لزوم به نقد و بررسی آن از منظر زبان‌شناسی و گاه نیز باور شخصی مؤلف پرداخته شده است.

آشنایی‌زدایی، آکمه‌ایسم، آگینه، ائتلاف، اباحه، ابتدا، ابتر، ابداع، دادائیسم، ترجیح، شریطه، تقطیع، مجبوب، مجتث و .... برخی از اصطلاحات و واژگانی هستند که در این فرهنگ‌نامه آورده شده‌اند.