معرفی کتاب

ایران از روزگاران کهن گاهوارۀ فرهنگی ریشه‌دار بوده که آثار بزرگ و نشانه‌های باشکوه آن تا امروز دیده می‌شود و مورد ستایش مردم جهان است. تاریخ و فرهنگ چندین‌هزار سالۀ آثار خیره‌کننده‌ای از خود در همه جای کشور بر جای نهاده و از ایران دلپذیرترین تصویر را در دیگر کشورها عرضه کرده است.

مردم رشید ایران از جمله قوم‌های سختکوش کشور، از روزگاران کهن تا امروزه دگرگونی‌های بسیار دیده‌اند و در پیمایش این دگرگونی‌های اجتماعی با خونسردی و استواری از راه آشتی و گاه پیکار، بر سختی‌ها چیره شده، نشانه‌های بزرگ پدید آورده و آبروی ملی و دینی استقلال خویش را پاسداری کرده‌اند. سرزمین باستانی و پهناور ایران، از دیدگاه گوناگون بودن مناطق جغرافیایی، زیستی و فرهنگ مادی و معنوی، از توانگری بسیار برخوردار بوده و از دوران باستان زیستگاه جامعه‌های گوناگون از جمله جامعۀ ایلی بوده است.

شیوه‌های زندگی به ویژه شیوه‌هایی که با طبیعت سازش داشته و گونه‌هایی از نخستین پایه‌های روند رسایی معیشتی انسان می‌باشند که در بسیاری از جاهای جهان در گردونۀ چرخ صنعت و روند چیرۀ شهرنشینی از میان رفته‌اند؛ از جمله شیوۀ زندگی ایلی برای بسیاری از جهانگردان می‌تواند جالب و سودمند باشد.

در ایران اقوام مختلف از جمله بختیاری، قشقایی، لر، کرد، ترک، لک، عرب، ترکمن، سیستانی، بلوچ، ملکشاهی، تالشی، سنگسری، عمارلو، بوچاقچی، بویراحمدی، ممسنی، شاهسون و ... زندگی می‌کنند که هر یک دارای آداب و رسوم و فرهنگ ویژۀ خود هستند و جشن‌ها و آیین‌های ملی و مذهبی، همسرگزینی، ورزش‌های بومی، ترانه‌ها، موسیقی و رقص را برگزار کرده و دوست‌داران فرهنگ ملل را به سوی خود می‌کشانند. ایران از دیدگاه آدب و رسوم و کنش‌های فرهنگی اقوام از گوناگونی ویژه‌ای برخوردار است. انجام آیین‌های ملی و مذهبیی، جشن‌ها، سوگ‌ها و دیگر کنش‌های فرهنگ مردم در بستر باورهای دینی و وابستگی‌های ملی و منطقه‌ای شکل گرفته‌اند.

بنابراین مردم جهان شیفتۀ بررسی و دیدن شیوۀ زندگی اقوام و به ویژه رمه‌گردانی، کوچ و چادرنشینی ایلی هستند. شهرت و ارزش تاریخی، سیاسی و اجتماعی که ایل‌ها و چادرنشینان دارند، جاذبۀ ارزشمندی برای کشور فراهم آورده است.

این کتاب بهرۀ تلاش و پژوهش‌های چهل‌سالۀ مؤلف سختکوش است که با بردباری درخور این پژوهش، به جایگاه فرهنگ عامه و پیشینۀ آن، سیر فرهنگ ایرانی، نقش سازه‌های محیطی انسانی در شکل‌گیری فرهنگ‌های ایرانی، سازه‌های تأثیرگذار در استقرار اقوام ایرانی، ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی قوم‌های کرد، لر، آذری، قشقایی، بلوچ، گیل، ترکمن و ... پرداخته است.

از ویژگی‌های این کتاب می‌توان به منابع مورد بهره‌گیری و پژوهش‌های میدانی و کتابخانه‌ای در تدوین این اثر، عکس و ... اشاره داشت که با ژرف‌نگری موفق به استناد به آن شده است. نویسنده با بهره‌گیری از شناخت تحلیلی شرایط و ویژگی‌های اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی اقوام ایرانی موفق به انجام این پژوهش شده که یکی از منابع ارزنده و قابل استناد در پیشینۀ تاریخی، فرهنگ و شناخت قوم‌های ایران، به ویژه ایل‌ها، چادرنشینان و طوایف عشایری است.

فهرست مطالب کتاب:

فصل اول: مدخلی بر فرهنگ عامه یا فولکلور

فصل دوم: سیر فرهنگ ایرانی در ادوار مختلف

فصل سوم: نقش عوامل محیطی، انسانی و سیاسی در شکل‌گیری تمدن و فرهنگ‌های ایرانی

فصل چهارم: زمان و مکان تجمع و چگونگی شکل‌گیری اقوام در ایران

فصل پنجم: عوامل مهم و مؤثر در استقرار اقوام ایرانی

فصل ششم: ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی اقوام کرد

فصل هفتم: ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی اقوام لر (لرستان)

فصل هشتم: ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی اقوام لر (بختیاری)

فصل نهم: ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی اقوام ترک

فصل دهم: ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی مردم بلوچ

فصل یازدهم: ویژگی‌های فرهنگی مردم گیلان

فصل دوازدهم: ویژگی‌های فرهنگی مردم استان مازندران

فصل سیزدهم: ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی اقوام ترکمن

فصل چهاردهم: زرتشت و کتاب اوستا

فصل پانزدهم: ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی زرتشتیان ایران

فصل شانزدهم: ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی کلیمیان ایران

فصل هفدهم: ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی اقوام ارمنی در ایران

فصل هجدهم: ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی اقوام ایلام