معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را در بالای صفحه ببینید.

مثنوی «بهرام‌نامه» یکی از ارکان خمسه روح‌الامین است. مثنوی‌های این خمسه عبارتند از: مطمع‌الانظار در ۲۲۳۳ بیت، شیرین و خسرو در ۷۸۹۸ بیت، لیلی و مجنون در ۳۸۰۳ بیت، بهرام‌نامه در ۳۵۳۰ بیت و جواهرنامه که نسخه‌ای از آن دیده نشده است.

سیدمحمدامین شهرستانی اصفهانی (۱۰۴۷ ـ ۱۵۳۷ ق) که به روح‌الامین، روح و امین تخلص می‌کرد، شاعر و دولتمند ایرانی دربار محمدقلی قطبشاه است. محمدقلی پنجمین و ادب‌دوست‌ترین پادشاه قطبشاهی محسوب می‌شود و از شاعران ایرانی که به دربارش می‌آمدند، به نیکویی استقبال می‌کرد. به همین دلیل روح‌الامین در دربار او قدر بسیار دید و آثار متعددی تألیف کرد؛ از جمله «پنج مثنوی» به تقلید از «خمسه نظامی» گنجوی و دیوان غزلیاتی به نام «گلشن ناز» که متجاوز از بیست هزار بیت است.

مثنوی «بهرام‌نامه» یکی از ارکان خمسه روح‌الامین است. مثنوی‌های این خمسه عبارتند از: مطمع‌الانظار در ۲۲۳۳ بیت، شیرین و خسرو در ۷۸۹۸ بیت، لیلی و مجنون در ۳۸۰۳ بیت، بهرام‌نامه در ۳۵۳۰ بیت و جواهرنامه که نسخه‌ای از آن دیده نشده است.

مثنوی «بهرام‌نامه» به نام‌های دیگری چون «آسمان هشتم» و «فلک‌البروج» و «هفت گنبد بهرام» نیز شهرت دارد. این کتاب را روح‌الامین از سال ۱۰۱۷ تا ۱۰۲۱ هجری بر وزن حدیقه سنایی سروده است.

بهرام‌نامه از دو قسمت تشکیل شده است: بخش نخست، داستان درباره بهرام گور و چگونگی به تاج و تخت رسیدن اوست و بخش دوم شامل چگونگی ساختن قصه‌های هفتگانه و گردآوردن عروسانی در آن است. در این بخش بهرام هر شب به دیدن زنی در قصری به رنگ مشخصی می‌رود و از زبان آنها داستان‌هایی می‌شنود. نقطه تمایز داستان‌های هفت‌پیکر با هم داستان‌هایی است که زنان برای بهرام نقل کرده‌اند.

در این بخش ذوق هر شاعر باعث ارائه داستان‌های متفاوتی از دیگری شده است و در این میان، محیط زندگی شاعران و نیز زمانه آنها بر داستان‌هایی که از قول ماهرویان نقل می‌کنند، مؤثر بوده است.

در منظومۀ روح‌الامین نظم هفته وجود ندارد و در روزهای هفتۀ او نه از ترتیب سیارت خبری است و نه از ترتیب بانوان هر روز و از این نظر هیچ شباهتی با سرودۀ نظامی ندارد. در داستان وی تنها عنوان سیارۀ مشتری در روز یکشنبه به صراحت بیان شده است و سایر روزها به وضوح به سیاره‌ای خاص نسبت داده نشده‌اند. سباهت بهرام‌نامه با هفت‌پیکر ساختار کلی داستان بهرام و چگونگی هفت گنبد است و بر خلاف هشت بهشت به نظر می‌رسد روح‌الامین دربارۀ ارتباط سیارات با روزهای هفته و نیز رنگ آنها وسواس به خرج نداده و داستانش را مطابق نسخۀ نظامی رنگ‌آمیزی نکرده است.