معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را در بالای صفحه ببینید.

میرزا محمد بن سلطان محمد اردبیلی معروف به «محقّق بیدگلی» و متخلص به محقّق است که از عرفا و شعرای عصر صفوی و از شاگردان قاضی «اسدالله کوپایی کاشانی» بوده است. مؤلف در هر یک از مباحث کتاب خود از ابتدا با آوردن آیات مناسبی از قرآن کریم آغاز به سخن نموده، پس از بیان ترجمه، تفسیر و تعبیرات عرفانی، آنگاه نظریه و عقاید خود را با استشهاد به اخبار و احادیث معتبر نبوی مؤکد می‌سازد. وی در پایان هر یک از فصول و بخش‌های کتاب، یک رباعی آورده است. کتاب دربردارندۀ چهار رساله است که عبارتند از: 1. تذکرة الذاکرین. 2. رساله صوفیه صفویه. 3. رساله سؤال و جواب. 4. مناجات.

«تذکرة الذاکرین» در بیان معنی ذکر و ذاکر و مراد از آن؛ در بیان آنکه ذکر افضل عبادات است؛ در بیان معنی لا اله الا الله و آنکه لا اله الا الله افضل اذکار است؛ در بیان ذکر جهر و جمعیت صلوه ذکر و اوراد و ایراد فواید و شواهد آن؛ در بیان ذکر خفی و قلبی؛ در بیان آنچه بعضی از اهل سلوک را رو می‌دهد در مجالس ذکر و سماع؛ در بیان تواجد و وجد و وجود و تفاوت معانی و منسوبان به اینها و در بیان شرایط سالک است.

«رساله‌ صوفیه صفویه»، در باب قواعد طریقت و در بیان احوال اهل حلقه و دایره سلسله‌ صفویه و کیفیت صفات خلیفه، پیره، ذاکر، طریقچی و غیره از اهل خدمت است.

«رساله سؤال و جواب»، در بیان طریق صوفیه صفیه صفویه؛ در بیان تاج در سیر و سلوک راه محمد و علی؛ در بیان ایمان و در نصیحت پیره است و رساله «مناجات» نیز در مضمون مناجات و حمد خداوند است.

معرفی نسخه‌های این کتاب:

1. نسخۀ مجموعۀ خطی شمارۀ 356 کتابخانۀ مدرسۀ سلطانی کاشان، حوزۀ علمیۀ امام خمینی شامل الف) تذکرة الذاکرین، ب) رسالۀ صوفیه صفویه به تاریخ کتابت 8 ذیقعده 1079 هـ.ق، ج) مناجات به خط نستعلیق.

2. «تبصرة الناظرین و تذکرة الذاکرین» نسخۀ خطی شمارۀ 345 کتابخانۀ مدرسۀ نمازی خوی به خط نستعلیق، تاریخ کتابت چهارشنبه 19 شوال سنۀ 94[11] نسخۀ عکسی شمارۀ 484 مرکز احیاء میراث اسلامی قم.

3. رسالۀ سؤال و جواب از محمد بن حسین الهی اردبیلی رسالۀ دوم مجموعۀ خطی شمارۀ 1766 مرکز احیاء میراث اسلامی.

فهرست مطالب کتاب بدین ترتیب است:

شرح حال میرزا محمد اردبیلی معروف به محقق بیدگلی

منتخب اشعار محقق

معرفی نسخه‌ها

تذکرة الذاکرین

رسالۀ صوفیه صفویه

رسالۀ سؤال و جواب/ محمد بن حسین الهی اردبیلی

مناجات