معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را در بالای صفحه ببینید.

فلسفۀ خط عنوانی نسبتاً کلی است و آن را می‌توان به شاخه‌های فلسفۀ خواندن، فلسفۀ نوشتن با ریزموضوعاتی متنوع‌تر تقسیم کرد. پرداختن به ریزموضوعات در هر رشته‌ای هم ضروری است و هم روال کار را راحت‌الوصول و علمی‌تر می‌کند. اما از آنجایی که در ایران، فلسفۀ خط و موضوعات مشابه در ابتدای راه است، در این کتاب به همان عنوان کلی «فلسفۀ خط پرداخته شده تا درآمدی بر این موضوعات باشد.

آنچه برای پیدایش خط و نوشتن لازم است، توضیح این مطلب است که از چه تاریخی و با چه انگیزه‌ای انسان‌ها که می‌توانستند با هم صحبت کنند، از نوشتن هم استفاده کرده‌اند؛ هر فرضیه‌ای را در پاسخ به این پرسش دربارۀ نسل کنونی حضرت آدم مطرح کنیم، شاید نسبت به نسل‌های پیش از او هم طرح‌شدنی باشد. بنابراین عاقلانه نیست انسان خود را در معرض اتهام بی‌اعتقادی به آورده‌های دین اسلام قرار دهد و باید طبق آنچه در قرآن آمده بپذیریم انسان از بدو پیدایش، تکلم داشته و سپس به فکر نوشتن افتاده است.

این کتاب در سه بخش فراهم آمده است. در بخش اول به پیش‌نیازهای فلسفۀ خط پرداخته شده است؛ همانند هستی و هستی‌یاب؛ ارتباط چیست؟؛ حواس و ادراک، پیش‌نیاز ارتباط؛ ارتباط ماورایی؛ انواع ارتباط؛ آفرینش، شروع اولین ارتباط؛ اولین ارتباط انسان؛ اولین ارتباط انسان و انسان؛ زبان مهم‌ترین عامل ارتباط و اختراع زبان گفتاری.

اینکه چرا به این موضوعات پرداخته شده به این دلیل است که نتیجه‌گیری و دقت در بسیاری از موضوعات فلسفۀ خط که در بخش بعد مطرح می‌شود، نیاز به دانستن پیش فرض‌ها و دارایی‌ها ما دربارۀ انسان، حواس او، نوع پیدایش و ویژگی‌های انسان دارد. بنابراین لازم است اطلاعاتی هر چند اندک از اینها داشته باشیم.

بخش دوم درآمدی بر برخی از موضوعات فلسفۀ خط است. همانند خط، پیدایش خط، خواندن و نوشتن، ارتباط نوشتار و گفتار یا نسبت خط به زبان گفتاری، تحول خط و زبان، انواع خط، زیبایی خط، اختراع خط نوشتاری و ... .

دانستن دو نکته در این بخش ضروری است: اول اینکه سرفصل‌هایی که در این بخش مطرح شده، می‌تواند بسیار متنوع‌تر و گسترده‌تر از عناوین ذکرشده باشند و دوم اینکه این سرفصل‌ها در حد امکان به صورت فشرده و خلاصه طرح شده‌اند و هر کدام از آنها قابلیت پرداختن به صورت کتابی مستقل و مفصل را دارند.

در بخش سوم با عنوان پس‌نیازهای فلسفۀ خط مهم‌ترین ابزار کارایی خط که فهم انسان است، طرح شده است. بسیار ضروری است که متوجه باشیم فهم انسان محدودیت‌های خاص خود را دارد و حتی جدای از آن، در دربافت‌ها و مقدمات ایجاد فهم نیز انسان دچار خطاهایی می‌شود. این موضوع از آن جهت مهم است که انسان برای بهره‌بری بیشتر از خط، مجبور است تا حتی الامکان به گونه‌ای رفتار نماید که کمترین خطا و ابهام را در انتقال و دریافت فهم مرتکب شود.

نویسنده در این کتاب سعی نموده تا حد امکان ساده‌نگاری کند؛ ولی طبع موضوع «فلسفۀ خط» به گونه‌ای است که فهم آن با فهم یک داستان کوتاه تفاوت‌هایی دارد. مخاطبان این کتاب چند گروه هستند. نخست دانشجویانی که در ابتدای راه تحصیل فلسفه هستند یا فارغ التحصیلان رشته‌های مختلف هنر و نیز افرادی که علاقمندند با مطالعۀ شخصی تصوری قابل توجه از موضوعات «فلسفۀ خط» داشته باشند.

فهرست مطالب کتاب بدین قرار است:

بخش اول: پیش‌نیازهای فلسفۀ خط:

هستی و هستی‌یاب

ارتباط چیست؟

حواس و ادراک، پیش‌نیاز ارتباط

ارتباط ماورایی

انواع ارتباط

آفرینش، شروع اولین ارتباط

اولین ارتباط انسان

اولین ارتباط انسان و انسان

زبان مهم‌ترین عامل ارتباط

اختراع زبان گفتاری

بخش دوم: فلسفۀ خط:

خط

پیدایش خط

نوشتار، فرایند ثبت مفاهیم

انسان اولیه ابتدا گفته است یا نوشته است؟

گفتن، شنیدن، نوشتن و خواندن

خواندن و نوشتن

ارتباط نوشتار و گفتار یا نسبت خط به زبان گفتاری

تأثیر متقابل خط و زبان گفتاری بر هم

تحول خط و زبان

معمای خط و زبان

انواع خط

تبدیل خطوط به یکدیگر

زیبایی خط

حق خط و نوشتن

اختراع خط نوشتاری

بخش سوم: پس‌نیازهای فلسفۀ خط:

زبان و فهم انسان

میزان توجه و کارکرد دستگاه شناخت و خطاهای آن