معرفی کتاب

اگر عرفان را مذهب دل بدانیم، شعر زبان دل است‌. عارف سوخته‌جان، تمایلات‌ و احساسات درونی خود را در قالب عباراتی موزون‌ می‌ریزد که بیان آن‌، لذایذ معنوی فراوانی برای او دارد و حتی کسانی که در مسلک عارفان نیستند‌، از خواندن آن لذت می‌برند. شعر نه‌تنها جاذبه‌ آموزه‌های عرفانی را بالا برد، بلکه در تکامل‌ تعالیم عرفانی و تصوف‌ تأثیر بسزایی داشته است. زمانی که کلمات و الفاظ شاعران نظیر می، هستی، معشوق، ساغر، عشق، میخانه و خرابات‌ در خدمت مضامین عرفانی قرار گرفت، رونق مضاعفی پیدا کرد. متقابلاً عرفان هم توانست با استفاده از اصطلاحات شاعرانه تکامل قابل توجهی پیدا کند. در تاریخ عرفان و تصوف نخستین صوفی و عارفی که از شعر برای بیان اندیشه‌های عرفانی بهره جست، رابعه عدویه بود. بدیهه‌گویی‌های عارفانۀ او بسیار دل‌انگیز است.

در روزگار ما هم دیوان امام خمینی (ره) با اشعار و غزلیات عارفانه‌اش، سلسلۀ نظم عرفانی را وارد مرحلۀ جدیدی کرده است. چراکه امام راحل به عنوان عارف مجسم که سفر چهارم عرفانی را با نجات و هدایت خلق آغاز کرده است، قبل از آثارش در درون دل‌ها نشسته و جان‌های عاشقان الی الله را صید کرده است؛ از این‌رو آثار عرفانی و اخلاقی او جلوۀ خاصی در محافل ادبی و عرفانی پیدا کرده است و عرفان شیعه با آثار او در اوج اقتدار اجتماعی و اخلاقی قرار گرفته است.

همچنین دیوان اشعار آیت‌الله حسن‌زاده آملی سرشار از میراث عرفانی و ادبی گذشتگان به همراه بدیهه‌گویی‌های او در تکمیل این حلقه نقش بسزایی دارد و کسانی که می‌خواهند با سبک مضامین شعری عرفای گذشته آشنا شوند، می‌توانند تمامی آن را در دیوان نفیس این استاد فرزانه ببینند.

این مجموعه نیز در حکم خشتی بر بنای عظیم نظم عرفانی است. استاد منصوری در مقدمۀ کتاب می‌نویسد: در این اشعار سعی نمودم گوهر گمشدۀ عرفانی (ولایت) را معرفی کنم؛ اگرچه گذشتگان سرّ ولایت را می‌دانسته‌اند، اما به دلایلی صراحت در بیان نداشتند؛ اما ما باید بدانیم که مصادیق ولایت در عالم عین، همانا ائمه معصومین (ع) در خارجند. دوم اینکه سالکان واقعی را «شهیدان» می‌دانم که فارغ از حرف و نظر ره صدساله را یک‌شبه در هشت سال دفاع مقدس طی کرده‌اند.

در یکی از غزل‌های این کتاب می‌خوانیم:

از ساقی جوی تو مرا جام                            وز زلف نکوی تو مرا وام 
بی بال و پرم چو مرغ عاشق                        هر حلقه موی تو مرا دام 
ای نرگس جلوه‌های هستی                          هر جلوه روی تو مرا کام 
لیلی طلبم به سان مجنون                           گمنامی کوی تو مرا نام 
ای لعل لب تو ساقی دل                             پیمانه چشم تو مرا جام 
سر رشته جان خسته من                             از چاه ذقن کشیده تا بام 
کن پخته مرا ز آتش هجر                           عمرم همه رفت و مانده‌ام خام 
یاد رخ تو به جان منصور                              ذکر سحر است همیشه تا شام

فهرست مطالب کتاب بدین قرار است:

مقدمه

فصل اول: غزلیات

فصل دوم: مثنوی

فصل سوم: رباعیات

فصل چهارم: مثنوی کمیل

فصل پنجم: خمسۀ آل عشق

فصل ششم: مثنوی محرم

فصل هفتم: دوبیتی‌های مازندرانی

فصل هشتم: نیایش‌ها