معرفی کتاب

این کتاب دربردارندۀ گزیدۀ نثر ساده و مرسل پارسی دری است که در آن نمونه‌هایی از نخستین نویسندگان این زبان از میانه‌های سدۀ چهارم تا آغازین سال‌های سدۀ ششم هجری آورده شده است.

تاریخ زبان فارسی دری در دورۀ اسلامی با نثر معروف به مرسل و ساده آغاز یافت و حدود یک و نیم قرن ادامه یافت؛ اما پس از آنکه نثر فنی و به دنبال آن نثر مصنوع شکل گرفت، باز هم در کنار آن با تغییراتی که ناگزیر است به حیات خود ادامه داد. اینگونه نثر پس از قرن ششم بیشتر میان اهل طریقت و عرفان پایدار ماند و پس از یک دورۀ طولانی انحطاط و تباهی، حدود یک قرن قبل همگام با دگرگونی‌های سیاسی و اجتماعی دوران معاصر با هیئت و چهرۀ جدید سر از نو قد برافراشت و کم‌کم به وسی سرآغاز گذشتۀ تاریخی‌اش بازگشت.

خواندن نثر ساده و مرسل فارسی دری ما را در این زمینه‌ها یاری می‌کند:

1. بررسی چگونگی تحول زبان و ادب فارسی دری در مسیر زمان از جهت‌های گوناگون مثل تحول سبکی، موضوعی، واژگانی و .....

2. آشنایی با مجموعۀ دست‌آوردهای علمی، ادبی، اجتماعی، فلسفی، عرفانی و انسانی گذشتگان ما تا در این عصر افول معنویت، پشتوانۀ استوار زندگی فرهنگی و انسانی ما شود.

3. غنامندی گنجینۀ واژگانی ما.

4. آشنایی با نثر کهن پارسی دری برای شناخت نثر امروز.

و .... .

در بخش اول کتاب دستۀ ایرانی خانوادۀ زبانی هندو اروپایی در سه بخش زبان‌های دورۀ کهن، میانه و دورۀ جدید بررسی شده است. همچنین دربارۀ سبب نام‌گذاری دری و پارسی و کهن‌ترین نمونه‌های پارسی دری در دوره‌های مختلف توضیحاتی داده شده است.

در بخش دوم به معنای متن، نعریف نثر، نقر در معنای عام و خاص، انواع نثر پارسی دری و نثر ساده و مرسل پرداخته شده است.

در بخش سوم ترجمۀ قرآن قدس به عنوان کهن‌ترین نمونۀ نثر فارسی دری موجود دانسته شده است و سپس به کتاب‌های مقدمۀ شاه‌نامۀ منصوری، تاریخ سیستان، تاریخ‌نامۀ طبری، تفسیر بزطگ، حدود العالم، نور العلوم، زین الاخبار گردریزی، التفهیم، کشق المحجوب، سفرنامه و کیمیای سعادت به عنوان نمونۀ کهن‌ترین نثرهای نثر مرسل عادی پرداخته شده است.

در بخش چهارم ابتدا شماری از ویژگی‌های کلی نثر بینابین آورده شده و سپس برای نمونه به کتاب‌های تاریخ بیهقی، نوروزنامه، سیاست‌نامه و قابوس‌نامه از این نثر، یعنی نثر بینابین یا نثر مرسل عالی اشاره شده است.

فهرست مطالب کتاب بدین قرار است:

بخش نخست: پیشینۀ زبان پارسی دری

بخش دوم: نثر ساده و مرسل

بخش سوم: نمونه‌های نثر مرسل عادی

بخش چهارم: نثر بینابین یا نثر مرسل عالی