احوال و آثار عین القضات
خلاصه
عین القضات یکی از اعاظم و اکابر صوفیه بوده و دارای تألیفات بینظیری است و عموم نویسندگان او را در ذکاء و فضل یکانۀ روزگار دانستهاند. این کتاب تحقیقی است در احوال و آثار عین القضات همدانی.معرفی کتاب
عین القضات یکی از اعاظم و اکابر صوفیه بوده و دارای تألیفات بینظیری است و عموم نویسندگان او را در ذکاء و فضل یکانۀ روزگار دانستهاند. این کتاب تحقیقی است در احوال و آثار عین القضات همدانی.
عین القضات در خاندان فضل و ادب پا به عرصۀ وجود نهاد و قبل از رسیدن به سن بلوغ در نحو و ادب و صرف و فقه و کلام و حدیث و اصول و منطق و تاریخ سرآمد عصر خود شد و چون از علوم ظاهری و عادی بپرداخت، متوجه صوفیه شده و در حدود سال 507 رسالۀ خود را در تصوف به رشتۀ تحریر در آورد و سپس در اندک مدتی به مقام خاص الخاص رسیده و محسود مخالفین و اهل ظاهر گردید تا اینکه در سال 525 هجری در سن 33 سالگی به دار آویخته شد.
باب اول کتاب به شرح حال عین القضات اختصاص دارد. دربارۀ آرا و عقاید صوفیانۀ عین القضات قسمتهایی از بیانات او دربارۀ مذاهب مختلف ـ شیطان ـ جبر و اختیار که مهم بود، جمعآوری و در باب دوم عیناً نقل شده است. از آثار وی آنچه به دست آمده دربارۀ فهرست و چگونگی آنها در باب سوم بحث شده و همچنین مختصات سبک وی نیز از نظم و نثر در باب چهارم بیان شده است. در باب پنجم فهرست اشعار خود او در فصل اول و اشعاری که به استشهاد آورده در فصل دوم مرتب شده است و در هر فصل اشعار فارسی مقدم شده و ترتیب فهرست نیز با رعایت حروف ابتثی در قوافی بوده است. همچنین در باب ششم فهرست احادیث ترتیب حروف الفبا رعایت شده و مأخذ هر شعر و حدیثی در ذیل آن با علایم رمز ضبط شده است.
عین القضات به واسطۀ اطلاعات وسیع و احاطۀ کاملی که به نظریات و افکار متصوفه داشته و در آرای صوفیانۀ خود از نظریات بزرگان عرفای متقدم به ویژه حسین ابن منصور حلاج و امام محمد غزالی و امام احمد عزالی متأثر شده است و در واقع نظریات او اغلب همان نظریات عرفای بزرگ قبل از وی است با این فرق که امام محمد غزالی و امام احمد غزالی و همچنین سایرین رعایت افکار عامه را نیز در بیان عقاید خود لازم شمردهاند؛ ولی وی رموز و دقائق عرفان را روشن و بیپروا بیان نموده و تفسیر آیات و احادیث را نیز بیمحابا انجام داده است. اتهام او به الحاد و زندقه و دعوی الوهیت نیز گذشته از علل سیاسی، به دلیل بیان روشن و صریحی بوده است که علمای ظاهر و عوام الناس از درک حقایق سخنان وی عاجز بودهاند.
از آثار عین القضات آنچه به دست آمده و در این کتاب دربارۀ هریک از آنها بحث شده، میتوان به این موارد اشاره کرد: رسالۀ یزدان شناخت، زبدة الحقایق، رسالۀ جمالی، رسالۀ لوایح، تمهیدات، مکتوبات نسخۀ مراد منلا، مکتوبات نسخۀ کتابخانۀ ملی تهران، شکوی الغریب عن الاوطان الی علماء البلدان و .... .
کتاب «رسالۀ یزدان شناخت» را عین القضات در مسائل الهی و حکمت و علوم طبیعی برای عزیزالدین مستوفی اصفهانی که نسبت به وی ارادت خاصی داشته و حامی او بوده، در سه باب به رشتۀ تحریر درآورده است:
باب اول: در بیان معرفت باری تعالی و شناختن بعضی از صفات او و نکته چند از امور الهی در هفت فصل.
باب دوم:دز معرفت نفس انسانی و حال چگونگی و شقاوت او در معاد در هشت فصل.
باب سوم: در نبوات و معجزات و کرامات در شش فصل.
فهرست کلی مطالب کتاب بدین ترتیب است:
باب اول: شرح حال عین القضات
باب دوم: عقاید و آرای صوفیانۀ عین القضات
باب سوم: آثار عین القضات
باب چهارم: سبک عین القضات
باب پنجم: فهرست اشعار عین القضات
باب ششم: فهرست احادیث آثار عین القضات
پربازدید ها بیشتر ...
ماهنامۀ شهر کتاب، سال دوم، مهر 1395، شمارۀ 12
جمعی از نویسندگان به سردبیری حسین فراستخواهدوازدهمین شماره مجله شهر کتاب منتشر شد.
نشر کتاب، و تمدن
عبدالحسین آذرنگدر این کتاب کوشش شده تا رابطۀ میان نشر کتاب و توسعۀ تمدن و فرهنگ مورد تتبع قرار گیرد و اثرگذاری و کا
نظری یافت نشد.