معرفی کتاب

جلد چهاردهم از «مقالات تقی‌زاده» به مقالات و خطابه‌ها و نامه‌ها و یادداشت‌های سیدحسن تقی‌زاده دربارۀ «زبان فارسی و ادبیات» اختصاص یافته و یادگاری است ارجمند از تحقیقات عمیق و نوشته‌های عالمانه و خواندنی آن دانشمند هوشیار.

این کتاب به پنج بخش و دو پیوست تقسیم شده است: زبان فارسی، خط فارسی، لغت و فرهنگ فارسی، لغات ترکی و مغولی، جستارهای ادبی.

مقالات بر حسب ترتیب تقدم تاریخی مرتب شده است تا امکان ارزیابی سیر تحول اندیشۀ تقی‌زاده در موضوعات مورد بحث بهتر فراهم آید. در پیوست دوم متن کتاب تحفةالملوک عیناً افست شده تا خواننده با شیوه و سلیقۀ تقی‌زاده در باب تصحیح انتقادی متون آشنا شود. نامۀ موشکاف محمد قزوینی نیز نقدی دقیق بر شیوۀ تقی‌زاده به شمار تواند آمد.

فهرست مطالب این کتاب بدین ترتیب است:

بخش یکم: زبان فارسی: چهار دورۀ زبان فارسی؛ مأخذ فارسی فصیح و فارسی خان والده؛ دربارۀ زبان فارسی زبان فارسی؛ طرز نگارش فارسی؛ جنبش ملی ادبی؛ لزوم حفظ فارسی فصیح؛ تدریس زبان خارجی؛ زبان فارسی و زبان خارجی؛ زبان فارسی دارد از بین می‌رود؛ سؤالات دربارۀ نحوۀ تدریس زبان خارجی.

بخش دوم: خط فارسی: اخطار راجع به رسم‌الخط؛ راجع به مقالۀ رسم‌الخط؛ مقدمۀ تعلیم عمومی؛ نامه‌ای دربارۀ طرح الفبای فارسی.

بخش سوم: لغت و فرهنگ فارسی: فقه‌اللغه عربی و شرقی؛ استفتاء از عموم علما و فضلای ایران؛ طرز وضع و استعمال لغات؛ نحوۀ جمع‌آوری لغت فارسی؛ روش تألیف لغت فارسی؛ ایضاً یادداشتی دیگر دربارۀ روش جمع‌آوری لغت فارسی؛ اسامی کتب لغت؛ پنج یادداشت دربارۀ اسامی کتب لغت؛ دو یادداشت دربارۀ اشهر اللغات؛ از فارسیات ابونواس؛ فرهنگ فارسی؛ نامۀ رسمی دربارۀ فرهنگ فارسی.

بخش چهارم: لغات ترکی و مغولی: اعلام مغولی در روضةاولی الالباب؛ لغات ترکی مستعمل در فارسی؛ اعلام مغولان جامع‌التواریخ؛ اعلام مغولی و ترکی در دو ظفرنامه.

بخش پنجم: جستارهای ادبی: تحقیق در احوال ناصرخسرو قبادیانی؛ ناصرخسرو؛ یادداشت‌هایی از کتاب جامع‌الحکمتین؛ نظامی، زندگی و آثار او؛ یادداشت‌هایی برای تحقیق؛ جواب به انتقادات عباس اقبال آشتیانی.

پیوست یک: طرز نگارش فارسی؛ تاریخ فساد زبان ما؛ جواب استفتاء؛ انتقاد بعضی از مندرجات کاوه.

پیوست دو: نامۀ محمد قزوینی؛ تحفةالملوک.