معرفی کتاب

شعر نو ایران برای برقراری ارتباط با مخاطب یا ایجاد انسجام متنی، همواره از روایت بهره گرفته است؛ گاه این بهره‌گیری به صورت آشکار و در لایه‌های رویین اثر قابل مشاهده است و گاه می‌توان در غیاب چنین آشکارگی به دنبال نوعی زمینۀ روایی متن بود؛ زمینه‌ای که نه تمامی یک روایت تام، بلکه پاره‌ای از امکانات روایی را به خدمت می‌گیرد تا یک بافت روایی را به وجود آورد. تحلیل چگونگی شکل‌گیری چنین زمینه یا بافتاری، شاید مهم‌تر و مفیدتر از تحلیل روایت‌شناسانۀ صرف باشد؛ چرا که چنین تحلیلی می‌تواند ساختارهای زیرمتنی شعر نو را نیز برای مخاطب مشتاق به خوبی واکاوی نماید.

در این کتاب سعی شده است تا نقد عملی متون، بر پایۀ همان نظریه‌پردازی‌هایی باشد که در ابتدای کار به دست داده شده است؛ اگرچه مبنای این نظریه‌پردازی‌ها، نظریات عمومی دربارۀ زبان‌شناسی، نشانه‌شناسی و روایت‌شناسی است؛ اما هدف بسط و تشریح آنها نبوده است، بلکه تلاش شده تا با تلفیق روش‌هایی شیوه‌ای از مبانی تحلیل روایی به دست آید که مناسب تحلیل روایت‌شناسانۀ ادبیات معاصر و در اینجا شعر نو ایران باشد.

در این کتاب از میان همۀ راه و روش‌های ممکن برای ورود به تحلیل روایی متون، از مباحث زبان‌شناسی و نشانه‌شناسی استفاده شده است. در این فرایند افزون بر روایت‌شناسی، بسیاری از مسائل ادبیات فارسی و شیوه‌ها و شگردهای گوناگون نیز مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. همچنین قسمت‌های تحلیل نظری و نقد عملی در دو بخش مجزا مطرح شده‌اند. مزیت این تقسیم‌بندی این است که اولا علاقمندان به تحلیل زبان‌شناسانه را بی‌نیاز از مطالعۀ جداگانۀ منابع زبان‌شناسی و نشانه‌شناسی می‌نماید و ثانیاً باعث شده تا بحث‌های مطرح شده در بخش اول به صورت موجز و روشن، شیوه‌های مورد استفاده در بخش دوم را به گونه‌ای عمای و روش‌مند تعیین کرده و در عین حال خود نیز استقلال تئوریک خویش را داشته باشد.

فهرست مطالب این کتاب بدین ترتیب است:

دیباچه

بخش اول: تحلیل نظری در چهار فصل:

تحلیل عملکرد روایی نشانه‌ها، تحلیل نقش رمزگان در روایت‌مندی متن، کارکردشناسی روایی زبان در متن شعری، زبان‌شناسی تصویر در شعر نو ایران.

بخش دوم: نقد عملی در چهار فصل:

روایت‌شناسی اشعار نیمایوشیج، سبک‌شناسی روایت در شعر اخوان ثالث، بررسی انتقادی شعر حجم، تحلیل روایت در شعر احمد شاملو.