فرهنگ کوچک ریشهشناسی عامیانه
خلاصه
در این فرهنگ کوچک حدود چهارصد ریشهشناسی عامیانه برای تقریباً سیصد واژه گردآوری شده است. برای جمعآوری این مطالب شش فرهنگ مشهور فارسی (لغت فرس، صحاح الفرس، برهان قاطع، فرهنگ رشیدی، انجمنآرای ناصری، غیاثاللغات) و نوشتههایی در موضوعات گوناگون ادبی، دینی، تاریخی و جغرافیایی از قرن سوم تا سیزدهم هجری بررسی شده است.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
ظاهراً ریشهشناسی عامیانه پاسخی است به نیاز سادۀ انسان برای پیبردن به چرایی امور و پدیدهها. نیاکان ما با دیدن مناظر سترگ طبیعت وحشتزده میشدند و از آنجا که نمیتوانستند آنچه را میبینند، درک کنند یا ریشۀ آن را بیابند، دست به خیالبافی میزدند؛ یعنی چون نمیتوانستند علت آنچه را که موجب هراسشان است بیابند، برای آن علتی ساختگی میبافتند؛ مثلاً برای انسان بدوی طوفان و رعد نتیجۀ خشم قدرتی متعال بود. در قلمرو زبان نیز چنین برخوردی با واژههای ناشناخته میشود؛ نویسندگان و گویشوران سعی میکنند واژۀ ناشناخته را تجزیه و تحلیل کنند و اگر واژه به تفسیر تن نداد، بهاجبار آن را تغییر میدهند و گاهی نیز برای توجیه این تفسیر جدید افسانهها و شخصیتهای خیالی میآفرینند.
ریشهشناسی عامیانه یکسره بیارزش نیست و ما را با اندیشۀ پیشنیان دربارۀ واژهها و به تبع آن با نگرش آنان دربارۀ مقولات گوناگون آشنا میکند؛ همچنین همراه ریشهشناسیهای عامیانه، افسانهها و حکایتهایی نقل شده است که آگاهی از آن برای بررسیهای ادبی و مطالعات فرهنگ عامه بیفایده نیست؛ از اینرو نویسنده در این کتاب کوشیده است تعدادی از ریشهشناسیهای عامیانه را گردآوری شود.
کاربرد دیگر چنین کتابی میتواند یادآوری عامیانهبودن برخی از ریشهشناسیهای رایجی باشد که نمونههای آن را در برخی از کتابها و مقالات میخوانیم یا از زبان دوستان میشنویم؛ مثل تفسیری که از واژههای بیابان، زمین، رایگان و خدا میشود.
در این فرهنگ کوچک حدود چهارصد ریشهشناسی عامیانه برای تقریباً سیصد واژه گردآوری شده است. برای جمعآوری این مطالب شش فرهنگ مشهور فارسی (لغت فرس، صحاح الفرس، برهان قاطع، فرهنگ رشیدی، انجمنآرای ناصری، غیاثاللغات) و نوشتههایی در موضوعات گوناگون ادبی، دینی، تاریخی و جغرافیایی از قرن سوم تا سیزدهم هجری بررسی شده است.
مدخلهای این فرهنگ به ترتیب الفبایی چیده شده است. هر ریشهشناسی عامیانه ابتدا با زبانی ساده و در قالبی تقریباً همسان تعریف شده است. باید توجه داشت که تعریفها بر اساس شاهدها نوشته شده است؛ از اینرو معنی برخی از واژهها یا نقش دستوری آنها درست نیست. کاربرد این تعریفهای کوتاه، توضیح و تکمیل شاهدها و متمایزکردن ریشهشناسیهای مختلف یک واژه است.
در این فرهنگ مهمترین بخش هر مقاله شاهدهای ریشهشناسی عامیانه است؛ کوشیده شده است فقط مهمترین بخش گفتههای نویسندگان در شواهد ذکر شود و برای رعایت ایجاز بهناچار شمار اندکی از شواهد کوتاه شده است.
دو گروه از ریشهشناسیهای عامیانه (ریشهشناسی عامیانۀ لقبها از نام خاص و ریشهشناسی عامیانۀ نام جایها و قومها از نام خاص» از بدنۀ اصلی فرهنگ متمایز شده و در پیوست کتاب قرار گرفته است. ذیل عنوان هر کدام از این بخشها توضیح مختصری نیز ذکر شده است.
فهرست مطالب کتاب:
دیباچه
راهنمای استفاده از فرهن
متن فرهن
پیوستها:
ریشهشناسی عامیانۀ لقبها از نام خاص
ریشهشناسی عامیانۀ نام جایها و قومها از نام خاص
پینوشت
فهرست منابع
کتابنامه
پربازدید ها بیشتر ...
زبان شناسی پیکره ای در عمل
ویلیام جی، کرافورد، انیکو سزومییکی از راههای فهم تحلیل زبانی و زبان با استفاده از رویکرد زبانشناسی پیکرهای ممکن میگردد. زبانشن
شمایلنگاری خدا و موجودات فراطبیعی در هنر ابتدایی هخامنشی
مارک گریسونمارک گریسون در این کتاب، شمایلنگاری خدا و موجودات فراطبیعی در هنر ابتدایی هخامنشی را، از دورۀ کوروش
منابع مشابه بیشتر ...
ریشه یابی 1500 جانام کهن
مرتضی مؤمنزادهدر این کتاب، ریشهیابی حدود 1500 جانام (نام مکان) آمده است. پهنۀ جغرافیایی این نامها سرزمین ایران ا
سرگذشت دگرگونی آواهای زبان فارسی (گویشها، واژگان و ریشهشناسی)
بهزاد معینیسام، سارا محمدی آوندیاین کتاب برای آشنایی خواننده با تاریخ زبان فارسی، نخست به پیشینۀ زبان فارسی پرداخته و سپس تحول آواها
نظری یافت نشد.