معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

رمان تاریخی شکلی از روایت داستانی و ترکیبی از داستان و تاریخ است. در رمان تاریخی از قالب داستان برای روایت تاریخ استفاده می‌شود و عنصر تخیل به‌مثابۀ ابزاری برای به نمایش گذاشتن دوره‌ای از تاریخ و شرح رویدادهای مربوط به آن دوره مورد استفاده قرار می‌گیرد. هدف از تعریف رمان تاریخی، معرفی گونه‌ای از ادبیات به نام ادبیات آیینی است که دین، آداب، تعالیم و آنچه را مربوط به مذهب و دین است، مضمون اصلی و آشکار خود قرار می‌دهد.

فصل مشترک ادبیات آیینی با ادبیات تاریخی مقولۀ تاریخ است؛ هر دو گونه‌ای از ادبیات‌اند؛ اما محتوای تاریخ در ادبیات آیینی با رمان تاریخی متفاوت است. به طور کلی ادبیات بر دو شکل گسترش پیدا می‌کند: بر مبنای تخیل صرف یا تخیل بر مبنای واقعیت. رمان تاریخی و ادبیات آیینی در قالب دوم، یعنی تخیل بر مبنای واقعیت جای می‌گیرند؛ با این تفاوت که در رمان تاریخی الزامی به پایبندی به همۀ وجوه تاریخ نیست. در واقع تاریخ می‌تواند به‌منزلۀ بستری باشد برای روایت یک موضوع تخیلی؛ در حالی که در ادبیات آیینی به طور اعم و رمان آیینی به طور خاص، مقولۀ تاریخ حول محور و نقش‌آفرینی یکی از معصومین بیان می‌شود. در واقع در این ادبیات، تاریخ عنصری ثانویه یا پیش‌زمینۀ داستان نیست، بلکه اصل است؛ چراکه داستان با حضور معصوم یا اهل بیتی از معصوم شکل می‌گیرد و قصۀ آن ثابت است و قابل تغییر نیست.

نویسندۀ رمان آیینی گاه برای پیشبرد داستان می‌تواند به خلق شخصیت‌ها و وقایع ساختگی بپردازد. این شخصیت‌ها و وقایع در منابع تاریخی وجود ندارند و تنها ساخته و پرداختۀ ذهن نویسنده هستند و نقش مهمی در گسترش مضمون، جذابیت داستان و روشن‌ترشدن شخصیت اصلی داستان ایفا می‌کنند.

وجه تمایز ادبیات آیینی با سایر گونه‌های ادبی، این است که گونۀ ادبیات آیینی، گونۀ به‌کمال‌رسیده‌ای نیست و هیچ روش‌نامه و مانیفستی برای آن وجود ندارد. در واقع هر اثری که خلق می‌شود، خودش مکتب‌ساز این گونه است؛ به این معنا که در خلق آثار غیرآیینی، از اصول و قواعد مکاتب ادبی موجود استفاده می‌شود؛ اما در خلق آثار آیینی هر نویسنده و هر اثر به‌مثابۀ الگویی برای اثر بعدی و خالقش به شمار می‌آید. در واقع آثار تولیدشده خشتی می‌شود بر روی خشت دیگر این‌گونه.

آنچه در این کتاب به عنوان چیستی و چرایی ادبیات آیینی آمده است، صرفاً حاصل تجربیاتی است که در این‌باره گردآوری شده است و به معنای خلق یک مانیفست یا بهترین مانیفست برای رمان آیینی نخواهد بود. در این کتاب ابتدا به بررسی اهمیت منابع مطالعاتی و جایگاه پژوهش در فرایند خلق یک اثر آیینی پرداخته شده است. سپس گونه‌های رمان آیینی در سه بخش رمان آیینی در مقام تألیف از منظر درون‌دینی، رمان آیینی در مقام تألیف از منظر برون‌دینی و رمان آیینی در مقام مؤلف مورد بررسی قرار گرفته است و در فصل آخر اشاره‌ای کوتاه به خلاقیت در رمان آیینی شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

فصل اول: اهمیت منابع مطالعاتی و جایگاه پژوهش

فصل دوم: ادبیات آیینی در مقام تألیف از منظر درون‌دینی

فصل سوم: ادبیات آیینی در مقام تألیف از منظر برون‌دینی

فصل چهارم: ادبیات آیینی در مقام مؤلف

فصل پنجم: خلاقیت در ادبیات آیینی