معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

هرچند فلسفۀ تطبیقی به عنوان رشته‌ای جدید شناخته می‌شود، اما از ابتدای تاریخ فلسفه تاکنون بین فلاسفۀ شرق و غرب همواره تطبیق بین فلسفه‌ها صورت گرفته است؛ برای همین می‌توان به تطبیق اصول فلسفی مشترک یا حتی وجوه اختلاف میان فلاسفۀ قدیم و جدید، فلاسفۀ اسلامی و اروپایی، فلاسفۀ یونانی و مسیحی پرداخت. پدیدارشناسان می‌گویند فلسفه محصول قوۀ عقل است. عقل قرون وسطا و عقل مدرن از حیث ذات و ماهیت یکی است؛ فلسفه حقیقت واحدی است که جلوه‌های متنوع و مختلفی در طول تاریخ بشری داشته است؛ بنابراین تطبیق فلسفه‌ها امری ممکن و حتی ضروری است.

در این کتاب کوشیده شده به تطبیق چند موضوع از موضوعاتی که همواره هم در فلسفۀ غرب و هم نزد فلاسفۀ اسلامی مطرح بوده، پرداخته شود. به همین منظور کتاب در هشت فصل تنظیم شده است که عبارت‌اند از:

فصل اول به کلیاتی پیرامون فلسفۀ تطبیقی و اینکه آیا اصلا تطبیق بین فلسفه امری ممکن است یا خیر، اختصاص دارد. در اینجا به مقایسۀ دو دیدگاه پدیدارشناسانه و دیدگاه تاریخی‌نگری پیرامون امکان یا عدم امکان آن پرداخته می‌شود. فصل دوم به بحث شناخت‌شناسی اختصاص دارد و اینکه آیا شناخت ممکن است یا خیر؛ در صورت امکان شناخت با چه ابزاری می‌توان شناخت و ملاک شناخت چیست که در تحقیق و بررسی هر یک از این مباحث شاهد پیدایش نحله‌ها و مکاتب فکری ـ فلسفی متعدد چه در اسلام و چه در غرب هستیم و بالاخره در این فصل به چگونگی حصول شناخت نزد فلاسفه و مکاتب متعدد پرداخته می‌شود.

در فصل سوم به هستی‌شناسی در سیر تاریخی آن در یونانیان باستان نزد پارمنیدس و هراکلیتوس، افلاطون و ارسطو و در قرون وسطی به دیدگاه توماس آکویناس اشاره می‌شود. در عصر جدید نیز با طرح این بحث در فلسفۀ فلاسفۀ عقل‌گرا و همچنین کانت می‌بینیم که چگونه کم‌کم وجودشناسی کم‌رنگ و در دورۀ معاصر تقریبا به دست فراموشی سپرده می‌شود، به طوری که امروزه تنها در برخی از نحله‌های فلسفی جدید، یعنی در حوزۀ فلسفۀ اگزیستانسیالیسم کم‌وبیش شاهد ظهور و بروز مباحثی دربارۀ مسئلۀ وجود هستیم.

فصل چهارم به این موضوع اختصاص دارد که آیا وجود و معرفت قابل تطبیق بر یکدیگر هستند یا خیر؟ در این فصل به تبیین دیدگاه برخی از فلاسفۀ غرب و اسلامی پرداخته شده است. فصل پنجم به حرکت اختصاص دارد. صیرورت نیز مانند بسیاری مقولات دیگر در فلسفه‌های قدیم و جدید شأن و جایگاه متفاوتی دارد و آن مسئله‌ای است که از زمان آغاز تفکر فلسفی مطرح شده است. با پیدایش فلسفه‌های جدید در اروپا از آغاز دورۀ رنسانس و هم‌زمان با پیداش حکمت متعالیه در ایران تلقی ارسطو در زمینۀ حرکت به دو شیوۀ متفاوت نقد و بازنگری شد و بالاخره به تطبیق بحث حرکت در فلسفه هگل و ملاصدرا پرداخته می‌شود.

در فصل ششم به بحث علیت به عنوان یکی از مهم‌ترین و گسترده‌ترین مباحث فلسفه که زیربنای بسیاری از استدلال‌ها و دیدگاه‌های فلسفی را شکل می‌دهد، پرداخته شده است. در این فصل به تحلیل و تبیین دیدگاه هیوم و اشاعره پیرامون علیت پرداخته می‌شود. فصل هفتم کتاب به خداشناسی اختصاص دارد. در این فصل بعد از تبیین برهان وجودشناسی دکارت، بعد از طرح برهان صدیقین به تقریر ملاصدرا به مقایسه و تطبیق برهان وجودی و برهان صدیقین پرداخته شده است.

در فصل پایانی به تبیین آرا و دیدگاه‌های مختلف دربارۀ اختیار انسان و ارادۀ الهی در عالم اسلام و دلایل نقد و بررسی آنها که برگرفته از کتاب «مابعد الطبیعه» ریچارد تیلور است، همچنین چگونگی بحث آزادی و اختیار در فلسفۀ کانت به عنوان یکی از موضوعات مهم در فلسفۀ غرب پرداخته شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

فصل اول: کلیات

فصل دوم: شناخت‌شناسی

فصل سوم: وجودشناسی

فصل چهارم: رابطۀ وجود و معرفت

فصل پنجم: حرکت و صیرورت

فصل ششم: علیت

فصل هفتم: خداشناسی

فصل هشتم: جبر و اختیار

اعلام، نمایه و اصطلاحات

منابع و مآخذ