معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

کرنلیوس کاستوریادیس در سال 1975 مهم‌ترین اثر خود را با عنوان «نهاد انگاره‌ای اجتماع» منتشر و در آن نظریۀ ویژه‌ای مبتنی بر آفرینش‌گری فردی و اجتماعی مطرح کرد. در نگاه او، تاریخ از پیش ساخته نشده که جبراً به سوی خاصی پیش رود و کسی آن را کشف کند. جامعه را انسان‌ها می‌آفرینند و انسان نیز خود را از نو می‌آفریند، معنا و ارزش‌هایش را خود می‌آفریند، نابود می‌کند و در اوضاع خاصی بازسازی رخ می‌دهد. او نظریه‌پرداز «خودفرمانروایی» شد. این نظریه در جستجوی تحول جهان بود، در عین حال که «خود» دائم تحول پیدا می‌کند؛ «آموزگار آموزش می‌بیند»؛ در جستجوی آفرینش دائم، بدون آنکه این آفرینش «به شکل انعطاف‌ناپذیری تعین یابد». جامعۀ خودفرمانروا «جامعه‌ای است که این امکان را برانی انسان‌ها فراهم می‌آورد تا معنایی که می‌خواهند به زندگی‌شان بدهند». این معنا، زمینه و شرایط خودفرمانروایی انسان‌ها را ایجاد می‌کند تا دوری ورزند از استثمار، ازخودبیگانگی، بی‌اعتنایی، حماقت در اثر تشنگی فزاینده برای زندگی و رفاه مادی و نابودی طبیعت. این خودفرمانروایی فردی و جمعی، فقط و فقط در جامعه و نظام اجتماعی ـ سیاسی دمکراتیک ممکن می‌شود که خود انسان‌ها قانون‌گذار باشند و هر قانونی را که وضع می‌کنند، از خود بپرسند: آیا این بهترین قانون است یا قانون بهتری می‌توان وضع کرد؟ قانون، بیرون از خود جامعه وضع نمی‌شود و آن هم یک بار برای همیشه. در چنین جامعه‌ای افراد در کنار حقوق، مسئولیت نیز دارند و باید پیامدهای انتخاب‌های خود را بپذیرند.

بازاندیشی کاستوریادیس در توسعۀ دانش، این فرهنگ، هم‌زمان علمی و فلسفی و سیاسی است. در نگاه او، این سه حوزه، همیشه متمایز، اما در ارتباط با هم قرار دارند. این کتاب دربرگیرندۀ گفتگوهای او با صاحب‌نظران در حوزه‌های ادبیات، روان‌کاوی، بیولوژی و ادبیات است.

اکتاویو پاز در گفتگوی خود دربارۀ بحث خودفرمانروایی می‌گوید: «اما همۀ جوامع، خودفرمانروا باید بر اصولی مبتنی باشند. مدت‌هاست که می‌گویم و در کتابی کوچک با عنوان «خط سیر» و در کتاب دیگر و به‌ویژه کتابی که دربارۀ عشق نوشته‌ام. گفته‌ام آنچه باعث می‌شود جامعۀ غربی و شاید هم جامعۀ جهانی از نو ساخته شود، این است که مفهوم شخص را از نو کشف کنیم. در گذشته، مفهوم شخص مستلزم دوگانگی میان جسم و روان بود: در همۀ تمدن‌ها، این دوگانگی‌ها، گفتگوها، گاهی مبارزات میان جسم و روان را می‌بینیم. اما پدیده‌ای مهم در دنیای معاصر وجود دارد: به سبب پیشرفت‌ها و کشف‌های علم، بیش از پیش فکر می‌کنیم آنچه روح می‌نامیم. بُعد و جنبه‌ای جسم است». (ص 23)

ژان لوک دنه در گفتگوی خود می‌گوید: «این دیدگاه که در روان‌کاوی از آن استفاده می‌شود. تفسیر مجموعه‌برساخت‌های بزرگ روح انسانی، مانند ادیان و متافیزیک‌ها تا نظام‌های علمی را نیز ممکن می‌سازد؛ بدون آنکه خود را در جایگاه اعتبارسنجی آنها قرار دهد. در واقع، همۀ این نظام‌ها، فرافکنی‌هایی در جهان خارج از برخی درک‌های درونی هستند و همچون کارکردی روانی مطرح می‌شوند و این‌چنین به شناخت آن کمک می‌کنند: به همین دلیل، با تأکید بر انتخاب مضمون فراروان‌شناسی، پیشنهاد کردم تا از «عمل فرا» سخن به میان آورده شود». (ص 49)

در دو گفتگوی دیگر دربارۀ زیست‌شناسی و فلسفه و ریاضیات و فلسفه با فرانسیسکو وارلا و آلن کن گفتگو شده است.

فهرست مطالب کتاب:

اندیشمند و آموزگار خودفرمانروایی

کرنلیوس کاستوریادیس با اکتاویو پاز: شعر و فلسفه

کرنلیوس کاستوریادیس با ژان لوک دنه: روان‌کاوی و فلسفه

کرنلیوس کاستوریادیس با فرانسیسکو وارلا: زیست‌شناسی و فلسفه

کرنلیوس کاستوریادیس با آلن کن: ریاضیات و فلسفه