معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

جامعه‌شناسی و هنر دوستان خوبی نیستند؛ رابطۀ دشوار بین این دو رشته، تا حدودی متناقض است. مشغله‌های ذهنی نویسندگان موضوعات هنری، مانند فریدریش شیلر و یوهان یوآخیم وینکلمن که نقش عمیقی در ایجاد رشتۀ امروزی تاریخ هنر داشته‌اند، شبیه به مشغله‌های ذهنی اولین جامعه‌شناسان، همچون کارل مارکس و مارکس وبر بود. تاریخ هنر و جامعه‌شناسی گفتارهای فرهنگی یا نوشتارهایی بودند که از اواخر قرن هجدهم تا اوایل قرن بیستم، به‌ویژه در فرانسه و آلمان، تألیف و «نهادینه» شدند یا بر حسب الگوهای کنش و روابط اجتماعی عادی، بنیانی اجتماعی یافتند. این کنش‌های فرهنگی، پاسخی به تغییرات عمیق رشد مدرنیته در غرب بودند. خلق زیبایی‌شناسی، تاریخ هنر و نهادهایی مثل موزه بخشی از فرایند استقلال روزافزون هنر از نهادهای سیاسی و دینی‌ای مثل کلیسا و دولت بود که تا پیش از این، تولید و مصرف هنر را کنترل می‌کردند.

این کتاب دربارۀ مباحث و نظریه‌های اصلی جامعه‌شناسی هنر برای دانشجویان است که چکیده‌هایی از اساسی‌ترین و اثرگذارترین متون نویسندگان معاصر این حوزه را دربر دارد. این کتاب پنج بخش دارد که در آنها درون‌مایه‌های کلیدی جامعه‌شناسی و تاریخ هنر به بحث گذاشته شده است: نظریۀ کلاسیک جامعه‌شناسی و جامعه‌شناسی هنر، تولید اجتماعی هنر، جامعه‌شناسی هنرمند، موزه‌ها و ساخت اجتماعی فرهنگ والا، جامعه‌شناسی، شکل زیبایی‌شناختی و ویژگی‌ خاص هنر.

در جستار مقدماتی کتاب، این آثار برگزیده در بافت سنت‌های جامعه‌شناسی و تاریخ هنر مدنظر قرار گرفته و ریشه‌ها و رشد این دو رشتۀ علمی با هم مقایسه شده است. افزون بر این، بین جامعه‌شناسی و تاریخ هنر، گفتگوی بین‌رشته‌ای سازنده‌ای ایجاد شده که هم‌زمان شرح مختصر و جامعی از این مبحث ارائه می‌دهد. در بخش مقدمه، جامعه‌شناسی و تاریخ هنر رشته‌های علمی جدیدی در نظر گرفته‌ شده‌اند که با توسعۀ ساختارهای اجتماعی و نهادهای فرهنگی مدرن در قرن نوزدهم رشد کردند. از همین‌رو بسیاری از اندیشمندان کلاسیک در جامعه‌شناسی و تاریخ هنر ـ برای مثال وبر و ولفلین ـ پس‌زمینه‌های فکری و نوع مسائل فکری مشترکی دارند: رابطۀ بین ساختارهای جمعی و آزادی فردی، تحول فرهنگی و ویژگی نظام‌مند فرایندهای تغییر فرهنگی. در موارد دیگر، جستارهایی که اکنون در حوزه‌های خودشان آثاری کلاسیک محسوب می‌شوند ـ جستار پانوفسکی دربارۀ روش‌شناسی تفسیر شمایل‌نگارانه و شمایل‌شناسانه و مقدمۀ کارل مانهایم بر تفسیر جهان‌بینی‌ها ـ در اصل در پاسخ به یکدیگر نوشته شده‌اند و اگر آنها در رابطه با هم و نه آن‌چنان که امروزه مرسوم است، در چارچوب رشته‌های علمی جداگانه در نظر گرفته شود، آنها خیلی بهتر فهمیده می‌شوند.

گفته شد که این متون برگزیده پنج بخش دارد که هر کدام حوزه‌ای کلیدی را در جامعه‌شناسی هنر بررسی می‌کند: دیدگاه‌های نظری کلاسیک مارکس، وبر، زیمل و دورکیم؛ تولید اجتماعی هنر؛ جامعه‌شناسی هنرمند؛ دیدگاه‌های جامعه‌شناختی دربارۀ فرهنگ والا و موزه‌ها و رهیافت‌های جامعه‌شناختی به سبک و شکل زیبایی‌شناختی. هر بخش با شرحی مقدماتی و کوتاه آغاز شده است. این شرح‌ها دربارۀ رهیافت‌ها و موضوعات اصلی جامعه‌شناسی هنر در هر کدام از آن حوزه‌هاست و در آنها به‌ویژه تلاش شده تا تمایز رهیافت‌های جامعه‌شناختی با رهیافت‌های اصلی تاریخ هنر مشخص شود و حوزه‌هایی برای همکاری این دو رشته و بهره‌مندی آنها از بینش‌های عمیق‌تر یکدیگر نشان داده شود. در این شرح‌های مقدماتی پس‌زمینه‌های فکری و مفاهیم کلیدی هرکدام از متون نیز معرفی و تشریح شده است.

این کتاب دو هدف اولیه دارد: اول از منظر فکری هیجان‌انگیز باشد. این مجلد آثار برخی از بهترین متفکران جامعه‌شناسی از قرن نوزدهم تا امروز را در خود دارد ـ مارکس، وبر، دورکیم، زیمل، مانهایم، پارسونز، الیاس، هابرماس و بوردیو ـ که همگی به طرح مسائل اساسی فهم هنر می‌پردازند: کارکردهای اجتماعی فرهنگ والا، ماهیت خلاقیت هنری، رابطۀ بین ساختار اجتماعی اجتماعی و شکل زیبایی‌شناختی. دوم بین‌رشته‌ای باشد. بهترین نوشته‌های تاریخ هنر، حداقل به طور تلویحی، متضمن بینش‌های جامعه‌شناختی است و محور پژوهش بهترین اثار جامعه شناسی هنر پرسش‌های مرتبط با عاملیت هنری و شکل زیبایی‌شناختی است. در نتیجه یکی از اهداف اولیۀ این متون برگزیده، فراهم آوردن وضعیتی است تا دانشجویان تاریخ هنر راحت‌تر متوجه شوند از بررسی نظام‌مندتر دیدگاه‌های جامعه‌شناختی دربارۀ هنر، چه بهرۀ بالقوه‌ای می‌برند. جامعه‌شناسان نیز به سنتی انتقادی در اندیشۀ تاریخ هنر و جامعه‌شناسی هنر دسترسی خواهند داشت که به آنها اجازه می‌دهد به گونه‌ای متنوع‌تر و زیبایی‌شناختی‌تر، یعنی به شیوه‌ای که پیش‌تر در حوزۀ اندیشۀ جامعه‌شناختی مرسوم بوده است، به مسائل معاصر توجه کند.

فهرست مطالب کتاب:

قدردانی

جامعه‌شناسی هنر: گزیدۀ آثار

پیش‌گفتار

مقدمه: جامعه‌شناسی و تاریخ هنر

بخش اول: نظریۀ کلاسیک جامعه‌شناسی و جامعه‌شناسی هنر

فصل اول: کارل مارکس

فصل دوم: ماکس وبر

فصل سوم: جورج زیمل

فصل چهارم: امیل دورکیم

بخش دوم: تولید اجتماعی هنر

فصل پنجم: ریموند ویلیامز

فصل ششم: هوارد بکر

فصل هفتم: پی‌یر بوردیو

بخش سوم: جامعه‌شناسی هنرمند

فصل هشتم: آرنولد هاوزر

فصل نهم: ناتالی هاینیش

فصل دهم: نوربرت الیاس

فصل یازدهم: دیوید برین

بخش چهارم: موزه‌ها و ساخت اجتماعی فرهنگ والا

فصل دوازدهم: یورگن هابرماس

فصل سیزدهم: پی‌یر بوردیو

فصل چهاردهم: پل دی‌ماجو

فصل پانزدهم: ورا زولبرگ

بخش پنجم: جامعه‌شناسی، شکل زیبایی‌شناختی و ویژگی خاص هنر

فصل شانزدهم: کارل مانهایم

فصل هفدهم: رابرت ویتکین

فصل هجدهم: تالکوت پارسونز

کتاب‌نامه