معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

این کتاب شامل مجموعه مقالاتی دربارۀ مفهوم نهاد پادشاهی و سلطنت در ایران باستان می‌شود که زیر نظر دکتر تورج دریایی گردآوری شده است. شاید اغراق نباشد اگر ادعا شود درک مفهوم نهاد پادشاهی در ایران باستان، مهم‌ترین عامل شناخت ما از سیر تاریخی ایران‌زمین در این دوران است. در تمام طول تاریخ باستانی ایران، شخص پادشاه نقشی محوری داشته و نگارش تاریخ و فرهنگ ایران باستان بدون در نظر گرفتن جایگاه نهاد پادشاهی امری غیرممکن خواهد بود.

بررسی دقیق مفهوم نهاد پادشاهی در ایران باستان نیازمند آن است که این مفهوم از دریچۀ منابعی نگریسته شوند که بازتاب نگاه خود شاهان ایرانی نسبت به ماهیت وجودی مقام خودشان بوده است. شاهان باستانی ایران چه درکی از خود داشتند و این درک را چگونه بازتاب می‌دادند؟ بی‌تردید چنین درکی را تنها می‌توان از طریق منابع دست اول تاریخی به دست آورد که در این مورد شامل کتیبه‌های سلطنتی و به‌ویژه سکه‌ها است. متون و همچنین نقوش درج‌شده در این منابع هر کدام کلیدی برای رسیدن به پاسخ پرسش‌های پیش رو در خصوص مفهوم نهاد پادشاهی در ایران باستان است. ضرب سکه در ایران باستان، به غیر از کارکردهای اقتصادی خود، مهم‌ترین ابزار تبلیغی در راستای رواج دیدگاه مورد نظرشان بوده و از این حیث عملکرد سکه‌ها حتی بالاتر از کتیبه‌ها و نقش‌برجسته‌های سلطنتی است.

مقالات نگاشته شده در این کتاب که حاصل تحقیقات و پژوهشگران برجستۀ حوزۀ مطالعات ایران‌شناسی است، به شکل کلی بر اساس استفاده از همین منابع نگاشته شده‌اند و به شکلی مفید در پیوند با یکدیگر تصویری کلی از نهاد پادشاهی در ایران باستان را به خواننده عرضه می‌دارند.

این کتاب به منظور انتقال زیبایی‌ها و اهمیت سکه‌های ایران باستان از دورۀ هخامنشیان که نخستین سکه‌های ایران در زمان حکومت داریوش بزرگ در اوایل قرن ششم قبل از میلاد ضرب شد، تا اواخر دورۀ ساسانیان و زمانی که یزدگرد سوم پس از هجوم مسلمانان در شمال شرقی ایران جان خود را از دست داد، فراهم آمده است. بدین سان مقالات و همچنین تصاویر سکه‌ها در این کتاب بیش از یک هزاره از تاریخ، هنر و ایدئولوژی ایران‌زمین را دربر گرفته است.

پیر بریان در مقالۀ خود موضوع پادشاهی و ایدئولوژی هخامنشی را مورد بررسی قرار داده شده است؛ جایی که پادشاه در نزدیکی خدایان ایستاده بود و مردمانش تاج و تخت پادشاهی را روی دستان خود نگاه داشته بودند.

تورج دریایی در نوشتار خود دربارۀ اهمیت سکه‌ها برای درک مفهوم پادشاهی ساسانی بر اساس نمادها و سجع‌های موجود روی آنها بحث می‌کند. با نگاهی به تحولات سکه‌های ساسانی، می‌توان تغییرات ایدئولوژیک و آرمان‌های سیاسی شاهنشاهان در اواخر دوران باستان را درک کرد.

جنیفر رز نیز نمادهای مرتبط با دین زرتشتی را روی سکه‌های باستانی ایران در طول یک هزاره مورد بررسی قرار داده است. وی در مقالۀ خود دربارۀ نقوش و مضامین مربوط به سنت ایرانی از زمان هخامنشیان تا سلوکیان، اشکانیان، کوشانیان و بالاخره شاهنشاهی ساسانی بحث کرده است.

آنتونیو پاناینو در مورد ایدۀ پادشاهی که روی سکه‌ها و منابع متنی در دورۀ هخامنشی و ساسانی منعکس شده پژوهش کرده است. او بین عقاید الهی و ذات الوهی پادشاهی و ایدۀ فرۀ پادشاهی یا شکوه سلطنتی، که نمایندۀ اهورامزدا روی زمین بود، تمایز قائل می‌شود.

در پایان خداداد رضاخانی به بررسی نقش سکه‌ها در بازشناسی پادشاهی کوشان‌ساسانیان و اطلاعاتی که از خلال این سکه‌ها در خصوص نهاد پادشاهی در شرق ایران به دست می‌آید پرداخته است.

در پایان، بخش دیگر کتاب به تصاویری از سکه‌های باستانی ایران اختصاص داده شده است. این سکه‌ها در کنار منابع متنی بخشی از مهم‌ترین منابع برای بازسازی مفهوم نهاد پادشاهی در ایران است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمۀ مترجم

پیش‌گفتار

پادشاهی هخامنشی/ پییر بریان

سکه‌های ساسانی و نهاد پادشاهی/ تورج دریایی

نقوش مذهبی روی سکه‌های ایران باستان/ جنیفر رز

پادشاهی مقدس و دیگر جنبه‌های نمادین سلطنتی در ایدئولوژی هخامنشیان و ساسانیان/ آنتونیو پاناینو

 کوشان‌ساسانیان یا کوشان‌شاهان/ خداداد رضاخانی

نمایه