معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

گرچه عباراتی چون «کپی‌رایت» سال‌هاست میان اهل نشر و متخصصان آن رایج است؛ اما حقوق نشر مورد توجه قرار نگرفته و مؤلفان، ناشران و عوامل مؤثر بر انتشار و توزیع کتاب چندان به آن توجه نداشته‌اند. قشری چون نویسنده که لازم است بر حقوق خود در نشر کتاب آگاه و در عقد قراردادها بر این موضوع دقت داشته باشد، بر آن وقوف کافی ندارد. عدم توجه به حقوق نشر دلایل گوناگونی دارد. اصولاً وقتی سخن از نشر کتاب به میان می‌آید، ذهن‌ها بیشتر به سمت ناشر و کم‌وبیش کتاب‌فروش می‌رود.

حقوق نشر پدیده‌ای است که می‌شود گفت از دهۀ بیست شمسی به این سو اهمیت پیدا کرده است. قبل از آن موضوعی به نام حق التألیف و به تبع آن حقوق نشر، چندان معنایی نداشت و نویسنده صرفاً به چاپ کتاب خود راضی بود.

حقوق نشر به حق مؤلف، ناشر، موزع و کلیۀ دست‌اندرکاران نشر می‌پردازد و به اختلافات پیش‌آمده رسیدگی می‌کند. اختلافاتی که در چند دهۀ گذشته میان نویسنده و ناشر، نویسنده و نویسنده، ناشر با ناشر و .... وجود داشته، نشان می‌دهد عوامل مؤثر در انتشار کتاب و به‌ویژخ مؤلف آشنایی چندانی با حقوق و تکالیف خود نداشته و از دقت در آن غفلت ورزیده‌اند. این موضوع خود را در گذشته بیشتر نشان می‌داد. قراردادهای میان نویسنده و ناشر در سه ـ چهار بند خلاصه می‌شد و این در حالی بود که نویسنده اصولاً نمی‌دانست باید در قرارداد به چه نکاتی توجه داشته باشد.

امروزه نیز نویسندگان و مترجمان به دلیل ناآشنایی با حقوق خود در انعقاد قراردادها دقت به خرج نمی‌دهند و همین امر سبب بروز اختلاف شده و باعث قضائی شدن کار می‌شود.

این کتاب پنجمین جلد از مجموعۀ تاریخ شفاهی نشر است که در آن به حقوق نشر توجه شده است تا با گفتگو با حقوقدانان و متخصصان این رشته، تاریخ تحولات آن در چند دهۀ اخیر پیش روی خوانندگان و اهل تحقیق قرار داده شود. آنچه در این کتاب مدنظر است، پرداختن به تغییر و تحولاتی است که در تاریخ حقوق نشر در دورۀ معاصر رخ داده است.

در بخشی از گفتگوی احمد بشیری وی دربارۀ اختلاف‌های به‌وجودآمده بین ناشر و نویسنده اشاره می‌کند که یکی از معروف‌ترین آنها را اختلاف بین زنده‌یاد اسماعیل رائین و انتشارات امیرکبیر می‌داند و در این‌باره می‌گوید: «یکی از معروف‌ترین اختلاف‌های بین نویسنده و ناشر، اختلاف بین مرحوم اسماعیل رائین بود با مؤسسه امیرکبیر که مرحوم اسماعیل رائین یک دوره سه‌جلدی کتاب راجع به فراماسونری در ایران چاپ کرده بود که خود من هم هشت سال دربارۀ این کتاب با او همکار بودم. کتاب را به انتشارات امیرکبیر داد که چاپ کنند و اسامی فراماسونرهای ایران را شامل می‌شد. بین اسماعیل رائین و مؤسسه امیرکبیر بر سر تیراژ کتاب اختلاف پیش آمد. ماجرا خیلی طولانی شد و فرجام آن هم به مرگ اسماعیل رائین ختم شد. به این صورت که کار اسماعیل رائین و امیرکبیر بالا گرفت تا اینکه یک روز که اسماعیل رائین با وکیلش به مؤسسه امیرکبیر رفته بود، در آنجا اتفاقی افتاد که رائین جابه‌جا سکته و فوت کرد. این ماجرا یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی بود که بین مؤلف و نویسنده، یا مؤلف یا یک مؤسسه انتشاراتی آن هم یک مؤسسۀ انتشاراتی بزرگ پیش آمد». (ص 23)

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

مقدمه

احمد بشری

سیدعلی آل داود

محمدرضا بنی‌صدر

محمود آموزگار