معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

ابوالعطا محمود بن علی بن محمود، مشهور به خواجوی مرشدی کرمانی، شاعر شهیر و نامدار ایران در قرن هشتم هجری قمری است. عنوان‌های یادشده نام‌هایی است که خواجو خود در آثار منثور خویش برای خود آورده و کم و بیش در کتاب‌های تاریخ ادبیات و تذکره‌ها نیز تکرار شده است.

خواجوی کرمانی از شاعران برجسته اما مغفول ادب فارسی است. وی به لحاظ زمانی میان دو شاعر بلندآوازۀ ادب فارسی، یعنی سعدی و حافظ قرار گرفته است. این موقعیت ویژه از سویی برای او خجسته بوده است؛ به این دلیل که این سه شاعر حلقه‌های به‌هم‌پیوسته‌ای را تشکیل داده‌اند و هر یک در تکمیل و تعریف دیگری مؤثر بوده‌اند و از سوی دیگر خواجوی در میان دو شاعری زاده شده که یکی در غزل عاشقانۀ پارسی گوی سبقت را از همگنان خود ربوده و دیگری در غزل تلفیقی و عارفانه، رتبۀ نخست را از آن خود کرده است. پیداست که این دو شاعر طراز اول ادب فارسی، چنان نظر پژوهشگران و ادب‌دوستان را به خود جلب کرده‌اند که در حق خواجوی کرمانی، اگر گفته نشود بی‌‌مهری، کم‌مهری شده است و آن‌طور که باید به زندگی، اشعار و آثار او پرداخته نشده است و آثار منثور وی هنوز پس از گذشت قرن‌ها، به صورت نسخۀ خطی باقی مانده است.

شناخت عموم فارسی‌زبانان از خواجوی کرمانی فراتر از چند جمله نیست. روشن است شاعری که لفب نخل‌بند شعرا دارد و در طرز غزل، نکته‌ها به حافظ آموخته است، حقی بیش از اینها به گردن فارسی‌زبانان دارد. از آن جمله است زندگی‌نامه‌ای درخور که شرح احوال وی را از کودکی تا پایان عمر روایت کند. این کتاب با هدف ایجاد چنین اثری تألیف شده است. برتری این کتاب آن است که تلاش شده آنچه از احوالات خواجو بیان شده است، مستند به سخنان خود وی باشد و ضمن معرفی آثار، مشایخ و ممدوحان او، سال‌شماری تقریبی از رویدادهای زندگی‌‌اش نیز ارائه شود.

در فصل نخست کتاب به زندگی‌نامه و شرح احوال خواجو پرداخته شده است. در این فصل دربارۀ نام و نشان، القاب، تخلص، خاندان، زادروز و زادگاه، کودکی و جوانی، سفرهای داخل و خارج او مطالبی به نگارش درآمده است. نویسندگان در فصل دوم کتاب، به سال‌شمار رخدادهای زندگی خواجو از سال 719 تا 753 قمری پرداخته‌اند. فصل سوم کتاب اختصاص به عصر زندگی خواجو و معاصران وی اختصاص دارد. برخی از شخصیت‌هایی که نام آنها در آثار خواجو آمده، عبارتند از: حاکمان محلی کرمان در عهد ایلخانان، ایلخانان مغول؛، ایلکانیان (آل جلایر)، آل مظفر، آل اینجو، ملوک هرمز و .... . فصل چهارم کتاب اختصاص به معرفی آثار خواجو دارد. آثار خواجو هم در نظم و هم در نثر است. آثار منظوم او عبارتند از: دیوان اشعار، خمسه، همای و همایون، گل و نوروز، روضة الانوار، کمال‌نامه، گوهرنامه، مفاتیح القلوب و مصابیح الغیوب و سام‌نامه. آثار منثور او نیز عبارتند از: رسالۀ شمع و شمشیر، رسالۀ نمد و بوریا، رسالۀ شمس و صحاب و رسالۀ سراجیه. دربارۀ عقاید، دانش‌ها و فنون، افکار و اندیشه‌ها و سیرت خواجو در فصل پنجم مطالبی بیان شده است. در آثار خواجو حکایت‌هایی روایت شده که نویسندگان این حکایت‌ها را در فصل ششم گردآوری کرده‌اند.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمۀ سرویراستار و ناظر علمی مجموعه

پیش‌گفتار

فصل نخست: زندگی‌نامه و شرح احوال خواجو

فصل دوم: رخدادهای زندگی خواجو

فصل سوم: عصر زندگی خواجو و معاصران وی

فصل چهارم: آثار خواجو

فصل پنجم: عقاید، دانش‌ها و فنون، افکار و اندیشه‌ها و سیرت خواجو

فصل ششم: حکایت‌های روایت‌شده در آثار خواجو

کتاب‌نامه