معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

تا پیش از آغاز قرن نوزده میلادی، پادشاهی میسان برای پژوهشگران و مورخان ناشناخته بود. در طول قرن هیجدهم میلادی، سکه‌های چندی در مجموعه‌های اروپایی وجود داشت که به اشتباه به اشکانیان یا ارمنی‌ها یا باختری‌ها نسبت داده می‌شدند. در سال 1811 میلادی ویسکونتی موفق شد این حقیق را ثابت کند که این سکه‌ها به مردمی تعلق دارند که از اواخر قرن دوم پیش از میلاد تا اوایل قرن سوم بعد از میلاد، بیش از 350 در جنوب غربی ایران و جنوب شرقی عراق، پادشاهی مستقل و توانمندی تشکیل داده‌‌اند. این پادشاهی میسان نام داشت که در برخی منابع آن را میشان نیز نامیده‌اند. پادشاه میسان توانستند آن‌چنان امنیت و استقراری در سرزمین خود ایجاد کنند که آنجا را به یک منطقۀ امن تجاری بین‌المللی تبدیل کنند و بازرگانان از سرتاسر جهان آن روز از هند گرفته تا جزیرة العرب و روم به میسان آمده و معاملات تجاری خود را آنجا انجام دهند. همچنین آنها توانستند وضعیتی به وجود آورند که سلطه و نفوذ خود را تا اقصی نقاط بسط دهند و سکه‌های آن پادشاهی تا نواحی دوردست در فیروزآباد فارس و در امارات متحدۀ عربی معتبر باشند.

بخش اول این کتاب دربارۀ این پادشاهی، یعنی پادشاهی میسان است. این پادشاهی که تاکنون در کتب و متون فارسی از آن سخن به میان نیامده، به مدت نزدیک به چهار قرن در دوران باستان (143 ق.م ـ 224 م) در جنوب غربی ایران در خوزستان فعلی تا جزیرۀ خارک و به قولی تا فیروزآباد فارس و پهنۀ خلیج فارس و در آن سوی دریاها تا امارات متحدۀ عربی، قطرّ حرین، بخش‌هایی از مناطق شرقی جزیرة العرب، کویت و جنوب بین‌النهرین تا آن سوی رود فرات نزدیک بادیة الشام و در شمال تا حوالی بابل گستره داشت. اولین پادشاه آن نه‌تنها پادشاه عیلام را شکست داد و بر آنجا مستولی شد، بلکه بابل را از چنگ سلوکیان خارج کرد. این پادشاهی در طول حیات خود به یک مرکز تجاری و مالی بین‌المللی در دوران باستان ارتقاء یافته بود. بازرگانان از اقصی نقاط به آنجا تردد می‌کردند و کالاها از شرق و به‌ویژه از هند به آنجا رسیده و از آنجا از طریق تدمریان و نبطیان به سواحل دریای مدیترانه و غرب می‌رسید. سکه‌های آنها در پهنۀ وسیعی از خاورمیانه اعتبار داشت و بازرگانان برای پرداخت تعهدات خود و تعویض سکه‌ها و انجام فعالیت‌های مالی و شبه‌بانکی خود به آنجا می‌آمدند. در این بخش از کتاب در شش فصل به پادشاهی و پادشاهان میسان، اوضاع اقتصادی، اجتماعی و فرهنگ این پادشاهی پرداخته شده است.

یکی از بحث‌انگیزترین و پرمناقشه‌ترین مباحث تاریخ خوزستان در چند دهۀ اخیر، درستی یا نادرستی نام اهواز یا احواز است. از آنجا که کاربرد صحیح هر کدام از این واژه‌ها با نام خوزستان گره خورده و با توجه به این امر که مطلب از حالت علمی و آکادمیک آن خارج شده و شکل سیاسی به خود گرفته است، اظهارنظر در این خصوص بسیار سخت و دشوار شده و مستلزم دوری جستن از تعصب و به‌ویژه تعصبات نژادی، قومی و ملی است.

بخش دوم کتاب به پیشینۀ تاریخی نام اهواز اختصاص دارد و اینکه ریشۀ نام اهواز چیست؟ و این نام از کجا آمده است؟ قدمت نام اهواز چند هزار سال است؟ اهواز درست است یا احواز؟ نام خوز و خوزیان از چه زمانی مطرح شد؟ خوزیان کیانند و چه رابطه‌ای با عیلامیان دارند؟ مسکن و مأوای عیلامیان و خوزیان کجا بوده؟ اصل و نسب آنها چیست؟ دیدگاه مورخان و جغرافی‌دانان و سیاحان سده‌های نخست هجری دربارۀ خوزیان چه بوده؟ و ..... و بالاخره اینکه منشأ و ریشۀ نام خوزستان چیست؟

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

پادشاهی میسان

سرآغاز سخن

فصل اول: پادشاهی میسان در عرصۀ تاریخ

فصل دوم: میسان، کرخ، نهر تیری

فصل سوم: پادشاهان میسان

فصل چهارم: اوضاع اجتماعی و سیاسی

فصل پنجم: اوضاع اقتصادی

فصل ششم: فرهنگ و ادب

«اهواز» یا «احواز»