معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

آشنایی با روند شکل‌گیری هر علم کمک می‌کند تا وضعیت امروز آن بهتر شناخته شود. سرآغاز یک علم و مواردی که به عنوان مسئله برای آن مطرح است، اهدافی که پی می‌گیرد و تاریخچه‌ای که تاکنون پشت سر گذاشته است، همگی به ما در شناخت وضعیت کنونی آن یاری می‌رساند. نام این مسیر هر چه باشد، خواه تاریخ علم نامیده شود یا بررسی مکاتب مختلف آن، چندان فرقی نمی‌کند. مهم تاباندن نوری بر مسیر گذشتۀ آن علم است تا جویندگان در پرتو آن، سیمای کنونی آن شاخه از دانش بشری را دریابند.

هدف نویسنده دراین کتاب به تصویر کشیدن مسیری است که دانش زبان‌شناسی از اواسط قرن نوزدهم تاکنون طی کرده است تا بتواند از این رهگذر به بحث در مورد وضعیت فعلی آن بپردازد. این نگاه تاریخی می‌تواند نشان دهد که مهم‌ترین مسائل مطالعۀ زبان از زمان شروع زبان‌شناسی نوین تاکنون چه بوده‌اند و ما را با دیدگاه‌های افراد مختلفی که به این مسائل نگاهی داشته‌اند آشنا کند. در حقیقت هدف اصلی نویسنده این است که نشان دهد از چه «دریچه‌هایی» به زبان نگریسته شده و این دریچه‌ها چه تفاوت‌هایی با هم دارند. نگاه‌های متفاوت به برداشت‌های گوناگون می‌رسند و این برداشت‌ها در نهایت به راه‌حل‌های مختلف می‌انجامند. سعی نویسنده بر این است که مهم‌ترین دیدگاه‌های متفاوت به زبان را به طور خلاصه در این کتاب شرح دهد.

این کتاب در شش فصل تنظیم شده است. در فصل اول به تعریف زبان‌شناسی به عنوان یک علم پرداخته شده و سعی شده بر اساس دیدگاه‌های مختلف در فلسفۀ علم، جایگاه زبان‌شناسی و پارادایم‌های مختلف حاکم بر آن در دوره‌های مختلف به طور مختصر شرح داده شود. فصل دوم به صورت فشرده به مطالعۀ زبان تا قبل از قرن بیستم، به‌ویژه قرن نوزدهم اختصاص دارد. اهمیت قرن نوزدهم در شکوفایی زبان‌شناسی تاریخی ـ تطبیقی بود. در فصل سوم به آغاز زبان‌شناسی نوین پرداخته شده است. زبان‌شناسی نوین با فردینان دو سوسور شروع شد و در ادامه ابتدا اروپا و سپس آمریکا را به زیر چتر خود کشاند. در این فصل افزون بر دیدگاه‌های سوسور، دیدگاه‌های زبان‌شناسان مکتب پراگ و توصیف‌گرایان آمریکایی نیز بررسی شده است. فصل چهارم به مکتب صورت‌گرایی اختصاص دارد. بسیاری ظهور چامسکی در زبان‌شناسی را نقطه‌عطفی در این علم می‌دانند که باعث ایجاد رویکرد صورت‌گرایی در نیمۀ دوم قرن بیستم شد که هنوز هم یکی از مکاتب مطرح در این علم است. در فصل پنجم به مکتب شناخت‌گرایی پرداخته شده است. این مکتب اکنون یکی از مکاتب عمدۀ زبان‌شناسی است و طرفداران بسیاری دارد. فصل ششم به معرفی مکتب نقش‌گرایی اختصاص دارد. مکتب نقش‌گرایی تا حد زیادی مکتب مقابل صورت‌گرایی است و در بسیاری از اصول و مفاهیم با این مکتب در تقابل است. زبان‌شناسان برای اشاره به دو مکتب شناخت‌گرایی و صورت‌گرایی از اصطلاح زبان‌شناسی کاربردبنیاد استفاده می‌کنند تا نشان دهند که این دو مکتب در بسیاری از مفاهیم با یکدیگر مشترک هستند.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

1. علم زبان‌شناسی

2. زبان‌شناسی تاریخی ـ تطبیقی

3. آغاز زبان‌شناسی نوین

4. صورت‌گرایی

5. شناخت‌گرایی

6. نقش‌گرایی

منابع

واژه‌نامه

نمایه