معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

شهر قزوین از گذشتۀ دور در چهارراه ارتباطی شاهراه‌هایی قرار داشت که از شرق به غرب و شمال و جنوب امتداد داشتند و همین موقعیت ممتاز را باید یکی از مهم‌ترین عوامل شکل‌گیری و ادامۀ حیات این شهر در طول تاریخ به شمار آورد. مسئلۀ رفت‌وآمد کاروان‌های تجاری، خود عاملی در زمینۀ ایجاد واحدهای شهری و گسترش آن گردید. به‌تدریج با افزون شدن تعداد و طول مدت اقامت کاروان‌ها، بازارهای بزرگی به وجود آمد و قزوین افزون بر محل استراحت کاروان‌ها، به محلی برای دادوستد تبدیل شد و در نتیجه موجبات رشد روزافزون آن فراهم گردید. افزون بر عامل جغرافیایی منطقۀ قزوین در ارتباط با مسیرهای بازرگانی شمالی، جنوبی و غرب، می‌توان بضاعت‌های آن را در تأمین غذا و علوفه برای کاروان‌ها و مسافران به عنوان یک عامل مؤثر دیگر در این زمینه به شمار آورد.

این شهر از جمله ایالت‌هایی بود که هر چه از زمان تأسیس سلسلۀ قاجار سپری می‌شد، بر اهمیت سیاسی آن نیز افزوده می‌شد و در ردیف ایالات مهم کشور قرار می‌گرفت، به‌گونه‌ای که غالباً شاهزادگان درجۀ اول قاجاری همچون امیراصلان خان مجدالدوله، فیروزمیرزا نصرت‌الدوله فرمانفرما، الله قلی‌خان ایلخانی، محمدتقی میرزا رکن‌الدوله و .... به حکمرانی این شهر منصوب می‌شدند.

این کتاب در پنج فصل به تاریخ قزوین در دورۀ قاجاریه پرداخته و اوضاع تاریخی این شهر در این دوران را بررسی کرده است. فصل اول در واقع مقدمه‌ای است اجمالی بر سیر تاریخ قزوین از ابتدا تا برآمدن قاجار که اهمیت، وجه تسمیه، جغرافیا و پیشینۀ تاریخی ولایت قزوین را به بحث گذارده است.

فصل دوم حاوی تاریخ سیاسی و رویدادهای مهم اجتماعی قزوین از آغاز سلطنت آقا محمدخان قاجار تا پایان سلطنت محمدشاه (1264 هـ.ق) است، به تفکیک حاکمان مذکور، به معرفی و شرح اقدامات ایشان پرداخته شده است.

در فصل سوم که اساساً هدف اصلی این کتاب است، ابتدا در بخشی با عنوان اوضاع سیاسی ـ اجتماعی قزوین در دورۀ سلطنت ناصرالدین شاه، نیم‌نگاهی به سیر زندگانی چهارمین شاه قاجاری افکنده شده و سپس به طور مفصل به تفکیک حاکمان قاجاری این دوره، ابعاد مختلف سیاسی و اجتماعی قزوین مورد بحث و بررسی قرار داده شده است.

فصل چهارم طبق روال پیشین به بررسی ابعاد مختلف سیاسی و اجتماعی در دورۀ مظفرالدین شاه پرداخته شده و سعی شده با تکیه بر برخی اسناد انتشارنیافته، سیمای نسبتاً دقیقی از قزوین در دورۀ مذکور ارائه شده است.

در فصل پنجم به بررسی روند تحولات اقتصادی قزوین از دورۀ آقا محمدخان قاجار تا دورۀ مظفری اختصاص یافته که در آن ضمن تحلیل و بیان اثرات گسترش روابط ایران با اروپا و ورود مظاهر تمدنی جدید غرب به ایران، نگاهی به تأثیرگذاری آن در ولایت قزوین افکنده و در ذیل عناوین جداگانه‌ای مانند پست و تلگراف، حمل و نقل و بازرگانی به بحث کشیده شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

مقدمه

نقد منابع و مآخذ

فصل اول: نظری اجمالی بر اوضاع طبیعی و رویدادهای سیاسی و اجتماعی قزوین قبل از قاجار

فصل دوم: قزوین در دورۀ آقا محمدخان قاجار تا آغاز سلطنت ناصرالدین شاه (1210 ـ 1264 هـ.ق)

فصل سوم: قزوین در عه ناصرالدین شاه قاجار (1264 ـ 1313 هـ.ق)

فصل چهارم: قزوین در عهد مظفرالدین شاه قاجار (1313 ـ 1324 هـ.ق)

فصل پنجم: روند تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی قزوین در عصر قاجار (1210 ـ 1324 هـ.ق)

پیوست

کتاب‌نامه

پیوست تصاویر

نمایه