معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

هرکس که زحمت مقایسۀ صور خیال نمایش‌نامۀ آنتونی و کلئوپاترا با جلوه‌های خیال هنری ششم یا دو نجیب‌زاده از ورونا را به خود بدهد، به‌شدت تحت تأثیر تفاوت بسیار آنها قرار خواهد گرفت. آن‌‌قدر دور از هم قرار می‌گیرند که ارتباط و گذار بین این دو سبک تقریباً غیر ممکن به نظر خواهد رسید؛ ولی اگر کسی نمایش‌نامه‌های شکسپیر را عمیق‌تر و هر نمایشی را به ترتیب از آثار ابتدایی تا آخرین تراژدی‌ها بررسی کند، آشکار خواهد شد که در نمایش‌نامه‌های اولیه، هنر به‌کارگیری جلوه‌های خیال قدم‌به‌قدم شکل گرفته است. در اینجا ما در مقابل تحول جذب و بی‌نظیر یک عنصر بیانی شاعرانه هستیم. دگرگونی آن‌چنان حیرت‌آور و وسیع است که مثل آن را به سختی می‌توان در شاعر دیگری یافت. هدف این کتاب شرح این موضوع در دوره‌ها و فرم‌های مجزای آن و نشان دادن ارتباطش با تحول عمومی شکسپیر است.

هر کسی که با آثار شکسپیر آشنا باشد، لااقل تصور مختصری از تحول عمومی هنر او دارد. گرچه اگر بخواهیم این دگرگونی را با جزئیات بیشتری مطالعه کنیم یا از آنچه به طور کلی و مختصر حسن کرده‌ایم آگاهی کامل پیدا کنیم، مجبوریم که دوباره و دوباره به یک موضوع ملموس و منفرد مراجعه کنیم؛ ما باید نگاهمان را به دوره‌های جداگانۀ این تحول بدوزیم تا بتوانیم این موضوع را معنادارتر و کامل‌تر درک کینم. بنابراین، مثلاً صحنه‌ها و موقعیت‌های مشابه در نمایش‌‌های مختلف باید با یکدیگر مقایسه شوند؛ ما باید بفهمیم که شکسپیر پیرنگ خود را چگونه پیش می‌برد، چگونه زنان و مردان نمایشش را شخصیت‌پردازی می‌کند و توصیف او از طبیعت، تکنیک نمایش او، روش مقدمه‌چینی‌اش برای یک بحران و روش او در حل یک درگیری و تحمل تغییرات و دستیابی به کمال چگونه است. فقط از طریق چنین بررسی خاصی می‌توانیم تصویر دقیقی از آنچه بتوان آن را تحول کلی هنر شکسپیر نامید به دست بیاوریم.

با بررسی تحول خاص یک عنصر خیلی مهم در سبک شکسپیر، این کتاب سعی خواهد کرد که به فهم دقیق‌تر تاریخچۀ کلی هنر شکسپیر کمک کند. هدف این تحقیق، پی گیری سیر تحول جلوه‌های خیال شکسپیر از ابتدا تا انتهای آثارش و در نظر گرفتن آن، به‌منزلۀ بخش مکمل تحول پیچیده‌تر هنر نمایشی او بوده است. گرچه در خصوص به‌کارگیری جلوه‌های خیال در تراژدی‌های شکسپیر و در نمایش‌نامه‌های دوران پختگی او لغت «تحول» نیاز به کمی تغییر و اصلاح خواهد داشت. در حالی که در نمایش‌نامه‌های اولیۀ شکسپیر و درام‌های به‌اصطلاح دوران میانی‌اش، پیشرفت منظم و یکنواختی در روش‌های مختلف به‌کارگیری جلوه‌های خیال و متناسب ساختن آن با چندین هدف نمایشی مشاهده می‌شود، این موضوع به نویسنده اجازه داده تا از «تحولی» تدریجی در معنای واقعی این کلمه صحبت کند. این نوع رویکرد در مورد تراژدی‌های بزرگ شکسپیر که در این تحقیق فقط به شش تا از آنها پرداخته شده است قابل اجرا نیست. در اینجا، برای توصیف به‌کارگیری جلوه‌های خیال، لغت «دگرگونی» به همان اندازه موجه خواهد بود. پس از آنکه شکسپیر به آن سطح از استادی و تسلط کامل بر عناصر مختلف سبکی و شیوۀ نگارش، که در اتللو یا مکبث مشاهده می‌کنیم، رسیده بود، دیگر این سؤال که به‌کارگیری جلوه‌های خیال مثلاً در شاه‌لیر بهتر است یا مکبث، نامربوط جلوه می‌کند.

این مسئله بیشتر تفاوت در روش به‌کارگیری جلوه‌های خیال است، نه در بهتر یا بدتر بودن سبک که ما بتوانیم آن را به‌منزلۀ «موفقیت» و «پیشرفت» به حساب بیاوریم؛ زیرا در این نمایش‌نامه‌ها، جلوه‌های خیال از الزامات بیان، فضا و شخصیت‌پردازی تبعیت می‌کند و عملکرد و کاربردهای آن به وسیلۀ قانون ذاتی ساختار خاص تراژدی مورد بحث تعیین می‌شود. یک بررسی دربارۀ سبک و طرز نگارش شکسپیر، که همۀ جنبه‌های آن را در نظر بگیرد نیز نشان خواهد داد که نمی‌توانیم تفاوت چشمگیر بین لیرشاه و مکبث را با چنین فرمول ساده‌ای تحت عنوان «پیشرفت» توضیح دهیم، بلکه این مسئله را نیز باید در نظر بگیریم که در لیرشاه شکسپیر قصد داشته چیزی کاملاً متفاوت با مکبث ارائه دهد ودر نتیجه مجبور بوده روش‌های جدید دیگری را بنا نهد.

این کتاب نوشتۀ پروفسور ولفگانگ اچ کلمن است. او اهل آلمان و پروفسور زبان انگلیسی در دانشگاه مونیخ بود. این کتاب نخستین بار در سال 1951 چاپ شد که بارها تجدید چاپ شده است، چهار فصل دارد: فصل اول دربارۀ سیر تحول جلوه‌های خیال در نمایش‌نامه‌های دوران اولیه و میانی شکسپیر است که به بررسی نمایش‌نامه‌های تیتوس آندرونیکوس، کمدی‌های اولیه، هنری ششم، ریچارد سوم، ریچارد دوم، رومئو و ژولیت و سبک بیان و جلوه‌های خیال در دوران میانی شکسپیر و عملکرد دراماتیک تصاویر در نمایش‌نامه‌های دورۀ میانی شکسپیر می‌پردازد. فصل دوم دربارۀ سیر تحول جلوه‌های خیال در تراژدی‌های معروف شکسپیر است که عبارت‌اند از: هملت، اتللو، شاه‌لیر، کوریولانوس، آنتونی و کلئوپاترا و تیمون آتنی. در فصل سوم، نمایش‌نامه‌های تمپست (توفان)، داستان زمستان و سیمبلین بررسی شده‌اند. فصل چهارم کتاب جمع‌بندی و نتیجه‌گیری است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمۀ مترجم

مقدمه

پیش‌گفتار

دیباچه

جلوه‌های خیال در تاریخچۀ نقد شکسپیر

بخش اول: سیر تحول جلوه‌ها خیال در نمایش‌نامه‌های دوران اولیه و میانی شکسپیر

کمدی‌های اولیه

سبک بیان و جلوه‌های خیال دوران میانی شکسپیر

عملکرد نمایشی تصاویر در نمایش‌نامه‌های دوران میانی

بخش دوم: سیر تحول جلوه‌های خیال در تراژدی‌های بزرگ شکسپیر

بخش سوم: جلوه‌های خیال در رومانس‌ها

بخش چهارم: خلاصۀ مطالب و نتیجه‌گیری