معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب باز هم از گاندی سخن می‌گوید، اما چرا؟ آیا هنوز هم نیازی به او هست؟ ۷۰ سال از ترور او در سال ۱۹۴8 می‌گذرد. تقریبا بسیاری از تصوراتی که او در مورد هند آرمانی خویش داشت، نقش برآب شده است. هند اکنون حاکمانی به ظاهر تماما هندی دارد و هرگونه دخالت رسمی دولت انگلیس در امور آن، ظاهراً با پاسخ دندان‌شکن دیپلماتیک مقامات هندی روبرو می‌شود. پس هند به ظاهر استقلال دارد و بیگانگان را بیرون ریخته است، یا به تعبیری محترمانه‌تر عذرشان را خواسته است. پس باید دوران خوشی را بگذراند. اما واقعیت چنین نیست. اکنون همه می‌دانیم شاید آوارگانی بیشتر از کل جمعیت هند در سال ۱۹۴۳، در زاغه‌ها و خیابان‌های شهرها و حومه‌ها، به دنیا می‌آیند و می‌خورند و می‌خوابند و دفع می‌کنند و می‌زیند و می‌زایند و در همان‌جا نیز می‌میرند. این یعنی فلاکت و سرافکندگی مطلق بشری!

خیلی‌ها می‌گویند زندگی خصوصی افراد مطرح اجتماعی به دیگران مربوط نیست، مگر اینکه تأثیر مستقیمی بر روی خط مشی مشخص اجتماعی او داشته باشد یا در این زندگی خصوصی حقی از دیگران ضایع شده باشد. بعضی‌ها با این نظر موافق نیستند و دلایلی هم برای نظرشان دارند. در هر صورت، آن‌قدر که از زندگی گاندی پس از ۷۰ سال افشا شده است، نشانه‌هایی دال بر زیرپاگذاشتن حقوق دیگران نداشته است و کسانی تابه‌حال مدعی نشده‌اند که گاندی در این یا آن مورد از آنان سوء استفاده کرده یا به آنان ستم کرده است. وظیفۀ کاوش‌گرانۀ خوانندۀ این بحث‌ها در صورت داشتن وقت، رفتن به سراغ اینگونه نقدهاست و بعد سبک سنگین کردن مدعیات منتقدین است تا اینکه به شناخت واقعی‌تر و شاید نسبی‌تری دست پیدا کند.

«هنگامی که گاندی به دنیا آمد (دوم اکتبر ۱۸۶۹)، حکومت بریتانیا در هند، به‌خوبی تثبیت شده بود. خیزش سال ۱۸۵۷، با نام‌های مختلقی مانند “طغیان سپوی”، “شورش بزرگ” یا “جنگ اول استقلال”، تنها به تکامل توسعه‌طلبی‌های بازرگانی شرکت هند شرقی و تبدیل آن به یک امپراتوری بزرگ یاری رسانده بود. این سلطه، صرفاً سیاسی نبود. موقعیت انگلیس، همراه با تسلط فرهنگی و فکری خود، آنچنان تقویت شد که نسل نوین هندیان تحصیل‌کرده، مشتاق رهاکردن خود به دامان “مأموریت تمدن‌بخشیِ” آن امپراطوری بودند: هیچ سلطه‌ای تا آن حد مطلق نیست که سلطه‌پذیر به ارادۀ خود آن را پیشنهاد دهد. هیچ زنجیری آن‌چنان سخت، به بند نمی‌کشد که زندانی به میل خود آن را در آغوش کشد.... هنگامی که گاندی از دنیا رفت، ملت هند ملتی بود آزاد که سوگوار این مصیبت شد. دوزخیان زمین و کوته‌دستان و مردمان محروم از سرمایه‌های سرزمین پدری، میراث از دست‌رفته را باز یافته و زبان‌بسته‌ها سخن‌گفتن را آغازیده بودند. خمیدگان از ترس، حال می‌توانستند سرهایشان را برافرازند و ...».

نویسندۀ این کتاب، کریشنا کری‌پالانی منشی و همدم رابیندرانات تاگور، سیاست‌مدار هندی و نویسندۀ چند کتاب در مورد گاندی، تاگور و ادبیات، از جمله کتاب مشهور “همۀ مردم برادرند” است.

گاندی هم یک انسان است و نه بیشتر و انسانی است که به قول خود تجربه‌گر حقیقت و به همین دلیل مانند همه مستعد خطاست و ممکن است بیش از خطا هم از او سر بزند. نویسنده در این کتاب خود نگاهی این‌چنینی به گاندی دارد و در جای‌جای کتاب هم به تلاش خود گاندی برای تقدس‌زدایی از خود و از هر شخص و نظریۀ مطلقی اشاره می‌کند. مترجم برای آشنایی خواننده با بعضی از نظرات منتقدان گاندی، مقاله‌ای از جرج اورول و همچنین در ادامه نظر نلسون ماندلا در مورد گاندی را آورده است. پس از آن نوشته‌ای از روزنامۀ معتبر ایندیپندنت در مورد زندگی جنسی گاندی را آورده و در آخر برای آشنایی با بخشی از نقد «چپ» به او، نامه‌نگاری و هم‌سخنی رومن رولان با یک منتقد هندی (برادرزادۀ رابیندرانات تاگور» آمده است.

برخی از عناوین این کتاب عبارتند از: تولد و پرورش، سرنوشت چشمک می‌زند، سرخوردگی در وطن، سرنوشت در کمین‌گاه، آشنایان مسیحی، زیر یوغ، میان‌پردۀ هندی، بازگشت به میدان نبرد، بازگشت به وطن، آزمون ایمان، استراحت خلاقانه، میان‌پرده در غرب، به درون گرداب، هند را ترک کنید، یا عمل یا مرگ!، ماندلا از گاندی می‌گوید و ... .