معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

ملت‌ها مهم‌اند نه فقط از آن جهت که گنجینه‌ای هستند از راهکارهای عملی برای همزیستی افرادی که به هر دلیلی، خواه جامعه‌گرایی و خواه فرد‌گرایی خود را از جوانبی با یکدیگر متفاوت می‌دانند، بلکه از آن جهت که نقشه راه و ردپای هستند از روش‌ها و رویه‌هایی که مردم برای زیست کرامت‌مند خویش ابداع کرده‌اند. این لبّ کلام کریگ کلهون است در کتاب حاضر و رمز سرسختی ظفرمند ملت‌گرایی.

کریگ کلهون راز بقای ملت‌گرایی و حتی تقویت آن در عصر جهانی‌شدن را حاصل این واقعیت می‌داند که ملت‌ها نه محصول تقدیر، بلکه محصول مسئولیت مشترک و جمعی هستند و این مسئولیت جمعی، یگانه زمینه جدی برای کسب و تحکیم تمامی آن ساختارها و رویه‌های سیاسی و اجتماعی‌ای است که ما جهان مدرن را با آنها شناسایی می‌کنیم. از این جمله، زمینه درک و فهم همبستگی‌ای که تأسیس دموکراسی منوط به وجود آن دانسته شده است. در اینتکه از راه‌های مختلف می‌توان به این همبستگی رسید تردیدی نیست، اما هیچ یک از این راه‌ها در جایی بیرون از تاریخ و فرهنگ قرار ندارد و در نتیجه، کنش دموکراتیک ضرورتاً عبارت است از کنش مردمی که در شرایطی خاص دست در دست هم می‌نهند و وجوه تمایزگذار تعلق به یکدیگر را می‌پذیرند و می‌پرورند.

اما پیوند تنگاتنگ ملت‌گرایی با دستاوردهای جهان مدرن فقط به پذیرش دستاورد‌های کلان آن در حوزه اندیشه محدود نیست. همبستگی و احساس مسئولیت مشترک و جمعی، هم زیربنای نهاد‌های اجتماعی برآمده از مبارزات تاریخی ملت‌هاست که برابری لاجرمی را میان اعضای خود برقرار می‌کنند و هم مبنا و گفتمانی را برای مقابله با سویه‌های سلطه‌جویانه اندیشه و ساختارهای برآمده از این اندیشه در اختیار می‌گذارد. به عبارت دیگر، ملت‌گرایی هم سرمنشأ تأسیس مدارس دولتی، نظام بهداشت همگانی و سایر تمهیدات دولت‌های رفاه است و هم زمینه و گفتمانی است که امکان درافتادن با سرشت مشکل‌آفرینِ قدرت دولتی را میسر می‌سازد. ملت‌گرایی، هم ابزار مقابله با طردهای دولت‌ساخته، از جمله ایستادگی در برابر گفتمان تمامیت‌خواه فرهنگ تک‌ساحتی، را در اختیار می‌گذارد و هم راهِ آشتیِ ملت و دولت را از طریق یادآوری اشتراکات فرهنگی و دموکراسی فراهم می‌آورد.

کلهون این امر را که گفتمان ملت‌گرایی توانسته از همان آغاز پدیدآمدنش همنشین وقایعی باشد که سرشت خشونت‌بار انسان‌ها و سوداهای بی‌پایانِ جهان‌گشایان را به نمایش بگذارد نفی نمی‌کند. اما او به درستی بر این نظر است که اشتباه است اگر پدیده‌ها را صرفاً از روی نمونه‌های افراطی یا سوءاستفاده‌های کامیابانه عوام‌فریبان از آنها داوری کرد و ملت‌گرایی نیز از این قاعده عام مستثنی نیست. آنچه باید بر آن تمرکز کرد ریشه‌ها و دلایلی است که عموم مردم را در ارزیابی از زندگی روزمرده‌شان به سوی ملت‌گرایی سوق می‌دهد.

اگر جهانی‌شدن، با تمام زرداخانه ملی و وعده‌های آرمان‌شهر گونه‌اش نه فقط به تضعیف ملت‌گرایی نینجامیده که حس تعلق به دولت ـ ملت و اهمیت برخورداری از حقوق مسلم در درون این ساختار را بیشتر کرده است به این دلیل است که همه افراد با پرداخت هزینه‌هایی بیش و کم سنگین به این واقعیت رسیده‌اند که حقوق بشر به عنوان یک ارزش جهانشمول، عمدتاً زمانی تضمین می‌شود که به صورت حقوق مدنی در یک کشور نهادینه شده باشد. واقعیتی که هانا ارنت در جهان جنگ‌زده‌ای که در آن حقوق بشر از گولاگ‌های استالینی تا اردوگاه‌های نازیسم پشیزی نمی‌شد آن را گوشزد کرد و این روزها، مصائب پناهندگان و مهاجرین و بی‌پناهی شهروندان درگیر در جنگ‌های توسعه‌طلبانه و فرقه‌ای به تلخ‌ترین وجهی بار دیگر آن را یادآوری می‌کنند.

در مواجهه با یک چنین واقعیتی است که ملت‌گرایی ارج و قُرب خویش را بازیافته است. زیرا همانطور که کلهون در این کتاب یادآور می‌شود، ملت‌ها زمینه تحقق گونه‌های مختلف انسجام را فراهم می‌آورند. به انسان‌ها کمک می‌کنند در قالب طبقات اجتماعی با هم پیوند یابند؛ روی تفاوت‌های منطقه‌ای، قومی و مذهبی پل بزنند و با ایجاد التزام متقابل به سنت‌ها و میراث فرهنگی، نسل‌ها را به هم و زندگان را به نیاکان و به نسل‌های آتی پیوند دهند. و این کار معجزه‌ای نیست که از یک ایدئولوژی به تنهایی نتیجه شده باشد، بلکه واقعیتی است که به‌واسطه ایجاد نهادهایی اجتماعی میسر می‌گردد که نقش مهمی در زندگی افراد، خانواده‌ها و اجتماعات دارند.

فهرست مطالب کتاب:

یادداشت دبیر مجموعه

دیباچه به متن انگلیسی کتاب

سپاسگزاری

پیش‌درآمد

1. آیا زمان پساملی‌بودن رسیده است؟

2. ملت‌گرایی مهم است

3. ملت‌گرایی و قومیت

4. ملت‌گرایی و جامعه مدنی

5. ملت‌گرایی، اجتماع سیاسی و بازنمایی جامعه

6. ابداع تقابل میان ملت‌گرایی قومی و مدنی

7. ملت‌گرایی و فرهنگ‌های دموکراسی

نتیجه‌گیری

کتابشناسی

فهرست اعلام