معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب دربرگیرندة زندگی «جبار باغچه‌بان» و همسرش «صفیه میربابایی» به زبان خودشان و یادداشت‌های «ثمین» و «ثمینه» باغچه‌بان دربارة زندگی پدرشان جبار است. در پایان عکس‌هایی از آلبوم خانوادگی آنها درج شده است.

جبار باغچه‌بان از پیشگامان آموزش و پرورش نوین و پایه‌گذار آموزش و پرورش ناشنوایان ایران است. این کتاب تلاش‌های او و همسرش به عنوان یکی از تأثیرگزارترین کوشندگان راه فرهنگ و ادبیات کودکان را بازگو می‌کند.

کتاب با یادداشت‌های صفیه میربابایی همسر باغچه‌بان آغاز می‌شود و با زندگینامۀ خودنوشت باغچه‌بان ادامه می‌یابد. او در این نوشته از سختی‌های راه گفته است و دردهایش. او خودنوشته‌اش را به فریاد گوش‌خراشی تشبیه کرده است و امیداش این بوده است که: «این فریاد جانگدازی من، لااقل موجب عبرت خوانندگان باشد و بس».

جبار باغچه‌بان فرزند عسکر در سال 1264 خورشيدی در ايروان متولد شد. جدّ او رضا از اهالی تبريز بود. پدرش عسکر در شهر ايروان با شغل معماری و قنادی روزگار می‌گذراند. تحصيلات باغچه‌بان با اصول قديمی و در مساجد بود و در 15 سالگی مجبور به ترک تحصيل شد و به حرفه پدر روی آورد. در دوران جوانی فقط در منازل درس می‌داد و از خبرنگاران روزنامه‌های قفقاز و از فکاهه‌نويسان و شاعران روزنامه فکاهه ملانصرالدين بود. در سال 1922 ميلادی به مديريت مجله فکاهی لک‌لک در ايروان رسيد. در آخرين سال جنگ در نتيجه درگيری‌ها به ترکيه رفت و پس از چندی تحويلدار شهرداری شهر ايگدير و چندی بعد فرماندار آن شهر شد. پس از شکست دولت عثمانی چون اسلحه و قدرت جنگی نداشت، تسليم داشناق‌ها گرديد و به ايروان بازگشت. در جريان قحطی و بيماری و جنگ‌های محلی، پس از فوت پدر و مادرش، در سال 1298 به طرف وطن خود راه افتاد و بالاخره پس از گريز از چنگال چند بيماری مهلک که در آن زمان شايع شده بود و پس از قطع انگشتان پايش (برای رهايی از مرگ حتمی) به مرند رسيد. در مدرسه دولتی احمديه در مرند با ماهی 90 ريال در سمت آموزگاری مشغول به کار شد. به واسطه روش ابتکاری او در تدريس، در سال 1299 به موجب حکم رياست فرهنگ تبريز به آن شهر رفته و مشغول به کار شد. باغچه‌بان در سال 1303 به دستور "فيوضات" رئيس فرهنگ وقت، اولين کودکستان ايرانی در تبريز را با نام "باغچه اطفال" تأسيس کرد و از همان زمان نام فاميل خود را از عسکرزاده به باغچه‌بان تغيير داد؛ با اين منظور که همان‌گونه که معلمين دبستان و دبيرستان‌ها، آموزگار و دبير ناميده می‌شوند، مربيان کودکستان‌ها هم باغچه‌بان ناميده شوند.

بين دانش آموزان اولين کلاس درس باغچه‌بان، سه کرولال هم بودند که وجود همين سه کرولال او را به فکر ايجاد مدرسه مخصوصی برای کودکان کرولال انداخت و به دنبال اين فکر در سال 1305 خورشيدی در باغچه اطفال کلاسی برای تعليم و تربيت کرولال‌ها تأسيس نمود و برای سه کودک يک سال تدريس کرد تا اینکه دکتر محسنی رئيس فرهنگ، اعانه باغچه اطفال را قطع کرد و باغچه‌بان مصمم در سال 1306 خورشيدی باغچه اطفال را بدون دريافت اعانه اداره کرد. جبار باغجه‌بان مردی روشنفکر بود و در سال 1303 خورشيدی گروهی از روشنفکران را برای ايجاد مکتبی به نام مکتب نسوان دعوت کرد که اين مکتب راهگشای تعليم و تربيت دختران همپای مردان بود و به تشکيل جمعيتی در اين زمينه پرداخت. البته اين هدف باغچه‌بان در تبريز عملی نشد و باوجود تلاش او، مکتب نسوان در تبريز پا نگرفت. در سال 1307 که رياست فرهنگ با ابوالقاسم فيوضات بود، بر حسب تقاضای وی به شيراز رفت و کودکستانی در شيراز تأسيس کرد و در اين کودکستان پنج سال خدمت کرد. در سال 1312 خورشيدی به تهران آمد و نام کودکستان را به کودکستان باغچه‌بان تغيير داد. در همين سال دبستان کرولال‌ها را در تهران تأسيس کرد و در همان سال دستگاهی اختراع کرد که کرولال‌ها از طريق دندان و حس استخوانی قادر به شنيدن می شدند اين دستگاه پس از تکميل شدن به نام "تلفن گنگ" در اداره ثبت اختراعات به تاريخ 1312 به ثبت رسيد. در سال 1322 جمعيتی به نام جمعيت حمايت از کودکان کرولال را تأسيس نمود و در سال 1323 امتياز مجله زبان به نام او صادر شد و اولين شماره آن در اول بهمن 1323 انتشار يافت. او طی سال‌ها تعليم و تربيت به کودکان به روشی دست يافت که امروزه آن را روش ترکيبی می‌گويند. مهم آنکه روش آموزشی جبار باغچه‌بان همچنان نو و تازه می‌نماید و می‌تواند الگویی برای مربیان و آموزگاران امروز باشد. سرانجام ميرزا جبار عسکرزاده (باغچه‌بان) در روز چهارم آذر ماه سال 1345 درگذشت.

فهرست مطالب کتاب:

یادنوشت‌های صفیه میربابایی (باغچه‌بان)

یادنوشته‌های جبار باغچه‌بان

سرانجام تسخیر قله آرزوها (ثمینه باغچه‌بان)

آلبوم عکس