معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب به نیت کمک به دانشجویان و دیگر خوانندگانی فراهم آمده است که در پرداختن به نظریۀ اجتماعی کارل مارکس نوآموزند.

نزد دانشمندان علوم اجتماعی، میراث مارکس عبارت از برنامه‌ای پژوهشی است که ستیزه‌های اصلی موجود در جامعه را تناقض‌های طبقۀ اجتماعی می‌داند. همین اواخر اصطلاح «اقتصاد سیاسی» آشنای مارکس از نو جان گرفت تا جنبشی میان‌رشته‌ای را وصف کند که دربارۀ پیوندهای میان اقتصاد، طبقۀ اجتماعی و سیاست به پژوهش می‌پردازد. مارکس این پیوندها را به صورت مفهوم زیربنا و روبنا بیان می‌کند که استعاره‌ای معمابرانگیز اما بسیار ثمربخش است. کار مارکس در علوم اجتماعی به نحو منحصربه‌فردی برانگیزاننده بوده است، چراکه او نظریه‌ای عام پدید آورد که سیاست را از طریق مفهوم طبقۀ اجتماعی به اقتصاد پیوند داد و باز از آن رو که خود پژوهش علمی اجتماعی را فعالیتی سیاسی می‌شمرد. کوشش‌های او برای به‌کاربستن علوم اجتماعی در سیاست در سراسر عمرش نقش بر آب شد، زیرا سیاست‌ورزی او بار گرانی بر گردۀ دیگران گذاشت و باز چون اقتصاد، سرمایه‌داری سیاست طبقاتی را با آن شدت و حدتی که از تحلیل اقتصادی مارکس برمی‌آمد در دو قطب مخالف قرار نداد.

تأثیر کارل مارکس بر سیاست کوبنده است؛ اما این تأثیر به واسطۀ مارکسیسم دست داده است که دولت‌ها، احزاب، رهبران و پیروان آن در سراسر جهان به تفسیرش پرداخته و آن را پی گرفته‌اند. از لحاظ تأثیر و نفوذ مارکسیسم در هدف‌هایی که مردم در پی آن می‌کوشند و داوری‌ها و فعالیت‌هایی که در این خط سیر به کار می‌گیرند، تنها معدودی از جنبش‌های مذهبی می‌توانند موقعیت‌های مارکسیم را به معارضه بگیرند.

این کتاب چنان‌که از عنوان آن برمی‌آید، دانشنامه یا دایرة المعارف جامع مکتب‌های فکری و عملی مارکسیستی یا زندگی‌نامۀ بزرگان و نظریه‌پردازان انتقادی ـ انقلابی نیست، بلکه غرض از تدوین آن آشناکردن دانشجویان علوم انسانی، اجتماعی و فلسفه و دیگر نوآموزان با اساسی‌ترین مفهوم‌هایی است که هستۀ اصلی کاروبار مارکس را شکل می‌دهند. بدین‌گونه نویسنده شانزده مفهوم از مهم‌ترین اندیشه‌های مارکس را گزین کرده و دربارۀ هر یک از آنها به تفصیل به شرح پرداخته است. با این همه از آنجایی که کارل مارکس از دامنه‌ای بسیار فراخ‌تر از این شانزده مفهوم برخوردار است، با ارجاع‌های درون‌متنی مفصل کاستی‌های احتمالی را جبران کرده و خواننده در پایان کتاب می‌تواند به یقین اطمینان حاصل کند که به‌راستی هیچ‌یک از دقایق و ظرایف نظریۀ اجتماعی مارکس از نظر دور نمانده است.

در این فرهنگ‌نامه خواننده با جستاری مقدماتی دربارۀ زندگی و آثار مارکس روبرو خواهد شد. در پی آن به ترتیب حروف الفبا گزینۀ نویسنده از شانزده مفهوم اصلی آمده که پیش از آنکه بتوان کارل مارکس را درک کرد و چنان‌که باید مورد تحلیل و نقد قرار داد، به توضیح دقیق نیاز دارند. غرض نویسنده این است که از راه ارجاع‌های درون‌متنی در جاهای مناسب به خواننده نشان دهد که مفهوم‌های مارکس تا چه پایه منسجم و هم‌بسته‌اند.

ارزش، استثمار، انقلاب، ایدئولوژی، بت‌واره‌گی کالاها، بیگانگی، دولت، دیالکتیک، زیربنا و روبنا، سرمایه‌داری، شیوۀ تولید، طبقه، علم، کار، کمونیسم و ماتریالیسم شانزده واژه‌ای هستند که به ترتیب در این فرهنگ‌نامه آورده شده‌اند.

فهرست مطالب کتاب:

یادداشت مترجم

پیش‌گفتار

کارل مارکس ـ زندگی و آثار

فهرست مدخل‌ها

مدخل‌یاب

ارزش

استثمار

انقلاب

ایدئولوژی

بت‌واره‌گی کالاها

بیگانگی

دولت

دیالکتیک

زیربنا و روبنا

سرمایه‌داری

شیوۀ تولید

طبقه

علم

کار

کمونیسم

ماتریالیسم

مقالۀ کتاب‌شناختی

کتاب‌نامه