معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

امروزه مطبوعات بخش عمده‌ای از فرهنگ مکتوب جامعۀ ماست و ضمن آنکه آینه زمان خویشند، نشانگر سیر تحولات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی نیز می‌باشند. محققان حوزۀ مطبوعات ابزار مناسب برای تحقیقات و پژوهش را در اختیار پژوهشگران و مؤلفان و مترجمان قرار می‌دهند. رشد جمعیت و هرم سنی آن، مؤید اهمیت و میدان فراخ کودک و نوجوان در کشور می‌باشد. حوزۀ فرهنگ و ادب این میدان و ارزش‌گذاری و توجه به آن قدمتی حداکثر به یک قرن بیش ندارد، نزدیکی ظهور و بروز کتب مختص به این قشر با تولد نشریات این سن شاید قرین به‌هم باشد. از این‌رو شناسایی مطبوعات کودک و نوجوان را می‌توان از قدم‌های اولیه تحقیق و شناخت سیر تحول، فرهنگ و ادب کودک و نوجوان به شمار آورد.

ادواری‌های کودک و نوجوان را می‌توان به سه رده تفکیک کرد: «برای»، «دربارۀ»، «به‌وسیلۀ»؛ به سخن دیگر کودک و نوجوان خوانی، کودک و نوجوان کاوی، کودک و نوجوان نگاری.

آنچه امروزه ادبیات کودک و نوجوان نامیده می‌شود، در سرآغاز نشر در ایران «بچه‌خوانی» نام داشت. بدون احتساب مطبوعات فارسی‌زبان برون‌مرزی، در 61 سال نخست روزنامه‌نگاری ایرانی به‌وفور خبرها و گزارش‌هایی دربارۀ کودک و نوجوان دیده می‌شود؛ اما به‌ندرت می‌توان چاپ‌کرده‌هایی برای کودک و نوجوان یافت. در اعلان دولتی 1280 هـ.ق که حکایت از نظارت میرزا ابوالحسن صنیع‌الملک در امر «چاپخانه‌های ممالک محروسۀ ایران» دارد، «دولت» را دغدغه‌مند آنچه «گوشزد اطفال» شود، نشان داده‌اند.

نخستین خبر دربارۀ کودکان در مطبوعات ایران، کوچاندن جمعی از خانوارهای گوکلان به تهران است که در آن خبر، کودکان را «اطفال» نامیده‌اند.

تاریخ مطبوعات کودک و نوجوان با وجود درهم‌تنیدگی‌ها و درآمیختگی‌ها اگر ذیل دو سرفصل دیده شوند، مشخص می‌شود «دربارۀ» کودک پیشینۀ دیرینه‌تری از نوجوان و «برای» نوجوان تاریخ فزون‌تری دارد.

طلوع نشریات کودک و نوجوان از زمان انتشار نخستین روزنامه در ایران (1325 ش) تا زمان انتشار نخستین نشریۀ مختص کودک و نوجوان، مجلۀ فندق (مهدیقلی هدایت 1307 ـ 1346 ش) که تاکنون هیچ نشانی از آن در هیچ یک از مخازن فرهنگی یافت نگردیده، فاصله‌ای به دارازای نود سال دارد.

در این کتاب مشخصه‌های 702 عنوان نشریه دیده می‌شود که حدود بیست‌درصد آنها را وزارت آموزش و پرورش و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و هشتاددرصد را نهادهای دیگر عمومی، شبه‌دولتی، غیرخصوصی و خصوصی انتشار داده‌اند. بنابراین کتاب، اگر از 53 عنوان نشریۀ بدون تاریخ انتشار و یک عنوان مجلۀ پیشاسال 1300 خورشیدی درگذریم، سال آغاز 701 عنوان نشریه به سدۀ چهاردهم خورشیدی تعلق دارد.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

پیش‌گفتار

نشریات کودک و نوجوان

نشریات دیده‌نشده

مقاله‌نامه

نمایه

مآخذنامه