معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

بسياري از علاقمندان به فلسفه در ايران كه با فضاي مجازي بيگانه نيستند نام دانشنامه فلسفة استنفورد را شنيده‌اند و چه بسا از اين مجموعة كم‌نظير بهره هم برده‌ باشند. اين دانشنامه حاصل طرحي است كه اجراي آن در سال 1995 در دانشگاه استنفورد آغاز شد و همچنان ادامه دارد. اين مجموعه از مدخل‌هاي مناسبي براي ورود به گستره‌هاي متنوع فلسفي برخوردار است و كسي كه مي‌خواهد براي اولين بار با مسئله يا مبحثي در فلسفه آشنا شود، يكي از گزينه‌هاي راهگشايي كه پيش ‌رو دارد اين است كه ابتدا به سراغ مدخل يا مدخل‌هاي مربوط به آن در اين دانشنامه برود. نگارش، تدوين و انتشار مدخل‌هاي دانشنامة فلسفة استنفورد به سرپرستي "دكتر ادوارد. ن. زالتا" افزون بر اينكه پيوندي فراگير ميان فضاي دانشگاهي و عرصه عمومي برقرار كرده، ويژگي‌هاي درخور توجه ديگري هم دارد و آن اينكه اين دانشنامه به ويژه به كار دانشجويان و محققاني مي‌آيد كه مي‌خواهند در زمينه‌اي خاص پژوهش كنند.

ترجمه و انتشار تدريجي اين دانشنامه به زبان فارسي و فراهم كردن امكان مواجهه شمار هرچه بيشتري از خوانندگان علاقمند با آن از جمله اهدافي بوده كه چه بسا مورد نظر بانيان اين طرح بوده است و «معرفت‌شناسی اجتماعی» یکی از مدخل‌های این دانشنامه است.

معرفت‌شناسی اجتماعی مطالعۀ ابعاد اجتماعی معرفت یا اطلاعات است؛ اما دربارۀ اینکه اصطلاح «معرفت» دربردارندۀ چه چیزهایی است؟ دامنۀ واژۀ «اجتماعی» تا کجاست یا روش یا هدف این مطالعه چه باید باشد، اتفاق نظری وجود ندارد. مطابق نظر برخی نویسندگان معرفت‌شناسی اجتماعی باید همان رسالت عام معرفت‌شناسی کلاسیک را دنبال کند، البته با جرح و تعدیلی برخاسته از درک این نکته که معرفت‌شناسی کلاسیک زیاده فردگرایانه بود. بر مبنای نظر برخی دیگر از نویسندگان معرفت‌شناسی اجتماعی باید به طرز ریشه‌ای‌تری از معرفت‌شناسی کلاسیک جدا شود و به عنوان رشته‌ای جایگزین جای معرفت‌شناسی سنتی را بگیرد. رویکرد کلاسیک دست‌کم به دو صورت ممکن است اتفاق بیفتد؛ یکی از آنها بر هدف معرفتی سنتی به دست آوردن باورهای صادق تأکید می‌کند. این صورت از رویکرد کلاسیک، اعمال اجتماعی را بر حسب تأثیرشان بر ارزش‌های صدق باورهای عاملان بررسی می‌کند. صورت دیگری از رویکرد کلاسیک بر هدف معرفتی داشتن باورهای موجه یا عقلانی تمرکز می‌کند. اگر آن را در قلمرو اجتماعی به کار گیریم، می‌تواند بر این تمرکز کند که چه زمانی عاملی شناختی در پذیرش اظهارات و نظرهای دیگران به وجهی موجه یا تضمین شده عمل می‌کند.

مدافعان رویکرد ضدکلاسیک مفاهیمی مانند صدق یا توجیه را به کار نمی‌برند یا بسیار کم استفاده می‌کنند. در بحث از جنبه‌های اجتماعی معرفت، آنها معرفت را تنها به عنوان آنچه در این یا آن اجتماع، فرهنگ یا زمینه مورد باور است، یا باورهایی که در آن نهادینه شده است، به کار می‌برند. آنها تلاش می‌کنند تا آن نیروها و تأثیرات اجتماعی را که در به وجودآمدن معرفت به معنایی که بیان شد نقش فاعلی دارند مشخص کنند. معرفت‌شناسی اجتماعی به لحاظ نظری مهم است؛ زیرا جامعه نقش اساسی در فرایند شکل‌گیری معرفت دارد. این شاخه به لحاظ عملی نیز مهم است؛ زیرا در بازطراحی‌های نهادهای اجتماعی مرتبط با اطلاعات نقش دارد.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار دبیر مجموعه

درآمد

1. تاریخ معرفت‌شناسی اجتماعی

2. رویکردهای کلاسیک

3. رویکردهای غیرکلاسیک

4. دریافت‌های گوناگون از امر اجتماعی

5. مسائل نظری معرفت‌شناسی اجتماعی

6. مسائل مربوط به طراحی نهادی در معرفت‌شناسی اجتماعی

7. نتیجه