معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید

تاریخ فرهنگی سرزمین ما از حدود دو قرنِ پیش که صنعت چاپ به عنوان یکی از ابزارهای مدرن وارد کشور شد، با ابعاد گوناگون و متنوعی گره خورده و مسیر پُرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است. هنگامی که به سال ۱۲۳۳ قمری به دستور عباس میرزا ولیعهد، رسالۀ جهادیه، نخستین کتاب چاپی فارسی در تبریز به طبع رسید، آهنگ رشد و سیر تکامل دانش و علوم و فنون جدید در دورۀ قاجار نواخته شد. چاپ این اثر شیوۀ جدیدی از تولید کتاب را به منصۀ ظهور گذاشت که پیشتر نمونه‌ای نظیر آن رؤیت نشده بود، هر چند در عصر صفویه تلاش‌هایی برای چاپ کتاب به زبان ارمنی صورت گرفته بود اما متأسفانه به دلایل مختلف سیاسی و اقتصادی این تلاش‌ها تداوم نیافت. بازکاوی و مرور آنچه از رهگذر شکل‌گیری صنعت چاپ بر تاریخ فرهنگی کشورمان رفته شاید بتواند تجربه‌های گرانسنگ گذشتگان را همچون چراغی فراروی ما نهد و به تبع، زمینه‌ساز رشد و بلوغ فرهنگی در عرصۀ تولید و نشر کتاب در کشور شود.

تحقیق و پژوهش درباره تاریخ نشر در ایران تنها محدود به محققان و نویسندگان ایرانی نبوده و باید اذعان داشت که این حوزه برای مستشرقان و پژوهشگران غربی نیز همواره از اهمیت بالایی برخوردار بوده است. در میان این افراد پروفسور اولریش مارزلف، به طور مشخص پژوهشگری پرشور و پرتلاش و یگانه‌ای بی‌مثال است که با تحقیق و تفحص در تاریخ چاپ و کتاب‌های چاپ سنگی و سربی دورۀ قاجار، بسیاری از وجوه نامکشوف را بازیابی و به علاقمندان ایرانی و غیرایرانی عرضه داشته و با چاپ و انتشار کتاب و مقاله‌های متعدد در این حوزه، بسته‌های پژوهشی متنوعی را پدید آورده است. در این کتاب تلاش شده دست‌آوردهای علمی این پژوهشگر در حوزۀ کتاب‌های چاپی دورۀ قاجار در قالب مجموعه‌ای از مقالات، گردآوری، ترجمه و بازچاپ شود که از میان آثار بی‌شمار او در حوزه‌های پژوهشی مختلف، آثار مربوط به موضوع این کتاب، شناسایی، گزینش و پس از تأئید توسط شخص ایشان نسبت به تدوین آنها اقدام شده است.

این کتاب با زندگینامۀ خودنوشت کوتاهی از اولریش مارزلف و نیز پیش‌گفتاری بر این اثر به قلم وی آغاز می‌شود تا خوانندگان کتاب و علاقمندان این حوزه ضمن آشنایی با او، از دلایل و ضرورت‌های چاپ چنین اثری نیز مطلع شوند. این مجموعه در سه فصل تنظیم شده که در مجموع شامل ۲۰ مقاله و سخنرانی از پروفسور مارزلف است که از این میان ۱۱ مقاله برای نخستین بار برای این کتاب ترجمه شده و ۹ مقاله نیز پیشتر در نشریات و دیگر کتاب‌ها به چاپ رسیده بودند که برای هر چه پربارتر شدن به این اثر افزوده شدند و در انتهای هر مقاله نیز منابعِ اصلیِ هر مقاله به طور کامل آمده است. فصل اول کتاب که «تصویر» نام دارد از ۱۴ مقاله تشکیل شده که به گونه‌هایی مختلف به موضوع تصویر در کتابهای چاپی دورۀ قاجار می‌پردازد.

فصل دوم نیز که تاریخ نام دارد شامل شش مقاله است که وجوه تاریخی کتاب‌های چاپی عصر قاجار را دربر می‌گیرد. در فصل سوم با عنوان کتاب‌شناسی سعی شده تا در نهایت دقت تمامی آثار چاپی و غیرچاپی اولریش مارزلف در طول دورۀ کاری ایشان که ۴۴۳ مورد اعم از کتاب، مقاله، مدخل دایره‌المعارف و ... بوده فهرست شود. همچنین تلاش گردیده تا به ترجمه و نقد و بررسی‌های کتاب و مقاله‌های او نیز اشاره شود تا امکان جستجوی آسان برای مخاطبان فراهم آید.

فهرست مطالب کتاب:

دیباچه/ مجید غلامی جلیسه

زندگینامۀ خودنوشت اولریش مارزلف

پیش‌گفتار/ اولریش مارزلف

مقدمه/ محمدجواد احمدی نیا

تصویر

کتاب‌های چاپ سنگی مصور فارسی

نسخه‌های چاپ سنگی مصور فارسی از شاهنامه

تصاویر کتاب چاپ سنگی ایرانی دربارۀ قصه‌های پیامبران [کتاب اخبارنامه]

تصویرسازی در کتاب‌های چاپ سنگی فارسی

میرزا علیقلی خویی

میرزا علیقلی خویی، تصویرساز بزرگ کتاب‌های چاپ سنگی فارسی

نمایش تصویری مضامین شیعی در کتاب‌های چاپ سنگی دورۀ قاجار

تصویرهایی کوچک در حاشیۀ کتاب چاپ سنگی حیوة الحیوان دمیری (1258 ق)

تصاویر چاپ سنگی عهد قاجار منبع الهام هنر معاصر ایران

حکایت‌های عبرت‌انگیز مصور: نسخۀ قرن نوزدهمی جامع التمثیل، مجموعه ضرب‌المثل‌های کهن فارسی

هنر تصویرگری در کتاب‌های چاپ سنگی دورۀ قاجار

کمان‌اندازی تماشایی بهرام گور و هنر تصویرگری در کتاب‌های چاپ سنگی دورۀ قاجار

کلیله و دمنه چاپ سنگی، تصاویری از کلیله و دمنه و انوار سهیلی در نسخه‌های چاپ سنگی دورۀ قاجار

هزار و یک سنگ، تصویرگران کتاب‌های چاپ سنگی دورۀ قاجار

چاپ

چاپ، نماینده‌ای از سنت در ایران

شاهنامه‌های چاپی، نسخه‌های چاپ سنگی حماسۀ ملی ایرانیان

ادبیات عامیانه فارسی در دورۀ قاجار

نوپایی چاپ در ایران، تعریف و تخمین

تاریخ اولیۀ چاپ در ایران

شاهنامۀ بهادری، آخرین شاهنامۀ قاجار

کتاب‌شناسی

نمایه