معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را در بالای صفحه ببینید.

نگاهی به فهرست گفتارها نشان می‌دهد تکیه و تأکید پژوهشگران و نویسندگان این کتاب بر تاریخ طبری بوده است و نه دیگر کارهای او. نگفته پیداست که طبری از میان دیگر رشته‌ها و زمینه‌ها، در تاریخ و تفسیر بلندآوازه است. سالنامه یا رویدادهای سالانه و سال‌نگار رخدادها را شاهکار طبری دانسته‌اند.

طبری مایۀ بالیدن ایرانیان و پاییدن تاریخ و فرهنگ ایرانی/ اسلامی است. مردی از آمل طبرستان برخاست و بر چکاد دانش و آگاهی نشست و به جاویدانی در زمینه‏های علمی و پژوهشی پیوست که هنوز هم پژواک نام و یاد او را نه تنها در کشورهای اسلامی، بلکه در سراسر کانون‏های دانش‌پژوهی جهان می‏شنویم. شگفت‌آور نخواهد بود اگر می‏بینیم که در ایران، کشورهای عربی و اسلامی و غربی برای طبری همایش و سخنواره برگزار می‏کنند و مجله‏های ارزشمند علمی در گروه‏های وابسته به مطالعات تاریخی و اسلام‌شناسی، برای شناخت طبری ویژه‌نامه نشر می‏دهند و به کاوش بیشتر اندیشه‏های او می‏پردازند.

این کتاب ترجمه‌شدۀ بیست گفتاری است که طبری‌شناسان غربی و دیگران در همایش زندگی، اندیشه او ارائه داده‏اند. مؤسسۀ مطالعات خاورمیانه وابسته به دانشگاه سنت اندریوس (اسکاتلند) آن همایش را در سی‏ام آگوست تا دوم سپتامبر 1995/1374 برگزار کرد. پس از سیزده سال، استاد هیو کِندی گفتارهای ارائه شده به همایش طبری را در کتابی به نام طبری: تاریخ‌دان مسلمان سدۀ میانی و کتاب او ویراست و با پیشگفتاری کوتاه آن را به زیور چاپ آراست و اکنون گروه مترجمان خانه کتاب بیست گفتار خوانده شده در همایش دانشگاه سنت آندریوس را با نام طبری: تاریخ‌نگار مسلمان و شاهکار او برای دلبستگان به آثار طبری منتشر کرده‏اند.

تکیه و تأکید پژوهشگران و نویسندگان این کتاب بر تاریخ طبری بوده است. این کتاب دارای بیست گفتار است که با «درآمد»ی از طریف خالدی آغاز می‌شود و با گفتارهایی دربارۀ تاریخ روزگار باستان (روم، ایران و پیش از اسلام) و تاریخ اسلام و دوران خلافت ادامه می‏یابد.

ابوجعفر محمد بن جریر بن یزید بن کثیر بن غالب در زمستان سال 224 یا ابتدای سال 225 هـ در شهر آمل طبرستان پا به جهان گذاشت و به سال 310 هـ این جهان را بدرود گفت.

طبری تا آنجا که می‌توانست از استادان بنام و دانشور آن روز در زادگاهش و شهرهای دیگر مانند ری دانش اندوخت و گذشته از ابن حمید و ابن حمّاد پای درس مثنّی بن ابراهیم ابُّلی هم نشست. او ناگزیر برای نازیدن و برخورداری از حلقه‌های درس استادان بزرگ، راهی بغداد شود. بغداد در آن روزها کانون بزرگ فرهنگ، دانش و ادب اسلامی / عربی و به ویژه قرآن و حدیث‌پژوهی بود.

نگاهی به سیاهۀ نام استادان طبری در آمل، ری، بغداد، بصره، کوفه، مصر و شام نشانگر شادابی و شور او برای آموزش و شتاب وی در راه دانش‌اندوزی است. طبری آزاده‌ای بود که هرگز دست نیاز به سوی پادشاه، امیر و خلیفه دراز نکرد و تا واپسین دم زندگی در بغداد به تدریس و تألیف نشست و از همه‌چیز جز دانش‌پژوهی و کندوکاو در مسائل علمی و نگارش گسست. او تنها با دانش و دانش‌پژوهی زناشویی کرد و زن نگرفت.

طبری برای نگارش دو شاهکار خود در تاریخ و تفسیر زبانزد و نامبردار است. او با کتاب تاریخ الرسل و الملوک نامور به تاریخ طبری کاری را پایه گذاشت که در تاریخ اسلام تازه و انتقادی بود. تاریخ طبری یا سالنامۀ طبری نه تنها در سنت تاریخ‌نگاری مسلمانان سدۀ میانی که در سده‌ها پس از آن شاهکاری می‌مانند دانسته شده است. هنوز هم دانشمندان و کارشناسان تاریخ عمومی و اسلام دربارۀ آن به جستار، پژوهش و نقد و بررسی دست می‌یازیدند.

فهرست مطالب کتاب:

سخن ویراستار / محمدحسین ساکت

گذری بر زندگی‌نامۀ طبری / محمدحسین ساکت

پیش ـ خوانی / هیو کندی

طبری: درآمد/ طریف خالدی / محمدحسین ساکت

طبری دوران پیش از مسیح / مایکل ویتبی / زینب پیری

نگاه طبری به تاریخ ساسانی: پژوهشی در منابع / محسن ذاکری / محمدحسین ساکت

طبری و عصر ساسانیان / زیو روبین / محمدحسین ساکت / محمدرضا توسلی

آخرین جنگ بزرگ روزگار باستان به روایت طبری / جیمز هوارد ـ جانستن / منوچهر بیگلری خمسه

هراکلیوس، شهربراز و طبری / والتر کایگی و پل کاب / منوچهر بیگدلی خمسه

مقدمۀ طبری دربارۀ پیامبر / جین دامن مکالیف / محمدرضا توسلی

طبری و تاریخ رستگاری / کلود ژیلیو / محمدرضا توسلی

اثر تاریخ بلاذری و طبری: روش مؤلفان در استفاده از منابع/ خلیل عثامنه/ زینب پیری

تاریخ گمشدۀ نوفلی: جستاری دربارۀ منبعی شیعی از سدۀ سوم هجری مورد استفادۀ طبری و ابوالفرج اصفهانی / سباستین گونتر / حمید باقری

منابع تاریخ طبری از خلافت عباسی / هیو کندی / منوچهر بیگدلی خمسه

کتاب زیست‌نامه‌ای طبری / الّا لندو ـ تسرون / محمدحسین ساکت

پژوهش برای قابلیت اعتماد تاریخی: آزمون دو فرضیۀ مرتبط به کاربرد اعداد در تاریخ طبری / جان.ای.نواس/ محمدرضا توسلی

تئوفانس و طبری دربارۀ تصرفات روم شرقی به دست عرب‌ها / رالف ـ یوهانس لیلیه / محمدحسین ساکت

جامعۀ ترک سامرایی در تاریخ طبری / متیو اس گوردن / محمدحسین ساکت، محمدرضا توسلی

ترجمه‌های سامانی آثار طبری / التون دانیل / سلمان ساکت، زینب پزشکیان

وام‌داری تاریخ‌نگاری محلی به طبری: موضوع تاریخ موصل أزدی/ چیس اف رابینسون/ محمدحسین ساکت، محمدرضا توسلی

نشر تاریخ طبری لیدن در جستجوی نسخه‌های استانبول‌آرنود فرولی‌یک / محمدحسین ساکت

ترجمه‌های روسی تاریخ طبری / انس ب خالداف/ محمدرضا توسلی

«طبری دیگر»/ عثمان س.ا.اسماعیل البلی/ محمدرضا توسلی

کتاب‌شناسی آثار مربوط به طبری

پیوست 1: گزیدۀ کتاب‌شناسی و مقاله‌شناسی طبری/ محسن معینی