معرفی کتاب

این کتاب دربردارندۀ هشت مطلب از هشت نویسنده است که به تحلیل، واکاوی یا نقد مفاهیم محوری کتاب «نقد عقل محض» کانت می‌پردازد.

می‌توان گفت غرض گردآورندگان این کتاب به دست دادن قرائتی مشخص و تحلیلی درباره برخی از مهم‌ترین مفاهیم نقد اول کانت از حیث نوآورانه‌بودن یا دست‌کم تفاوت آنها با نگاه پیشینیان است و سعی شده این مقالات از نویسندگان و منابع معتبر استخراج شود.

به طور کلی فعالیت فلسفی کانت را می‌توان به دورۀ فلسفۀ پیشانقدی و نقدی تقسیم کرد. کانت در دورۀ فلسفۀ پیشانقدی‌اش از حیث فلسفی بیشتر متأثر از لایب‌نیتس و سنت لایب‌نیستی ـ ولفی بود و با وجود فاصله‌ای که در دورۀ نقدی از فلسفۀ لایب‌نیتس گرفت، اما رگه‌هایی از تفکر وی تا آخرین دم همچنان در فلسفۀ کانت باقی مانده بود.

فصل اول که شاید بتوان آن را مقدمه اجمالی بر کل پروژه کانتی نقد عقل محض قلمداد کرد، از کتاب رابرت استرن با عنوان «هگل، کانت و ساختار ابژه» استخراج شده است. نگارنده در این فصل می‌کوشد آموزۀ تألیف کانت را به مدد بررسی وحدت من استعلایی بیان کند و از همین رهگذر به بیان تفاوت‌های من استعلایی با من ادراک تجربی پرداخته و برای دفاع از پیوستار و استمرار من، که پیش‌شرط هر نوع شناختی است و همچنین تبیین وحدت ابژه، از نظر لاک و هیوم فراتر می‌رود.

فصل دوم به تحلیل و بررسی مفهوم کلیدی خود یا نفس نزد کانت می‌پردازد و می‌کوشد تا از یک‌سو تمایز میان من استعلایی و من تجربی را روشن‌تر سازد و از سوی دیگر، استدلال‌های کانت برای دفاع از پیوستار و استمرار «من» را، که پیش‌شرط هر نوع شناختی است، بیان کند.

فصل سوم به این مسئله اختصاص دارد که کانت چگونه برای نجات دادن مابعدالطبیعه از زیر تیغ انتقادات، به نحوی کاملا نوآورانه میان احکام تألیفی و احکام تحلیلی تمایز قایل می‌شود. به بیان دیگر نویسندۀ مقاله، ضمن اذعان به وجود نطفه‌هایی از این تمایز در نظر پیشینیان (به خصوص لایب‌نیتس و هیوم) نوآوری کانت را در پیشینی‌دانستن صدق مجموعه‌ای از احکام تألیفی می‌داند.

فصل چهارم به بازنگری در خصوص برهان‌های استعلایی به ویژه مبحث استنتاج استعلایی می‌پردازد و تنها به صرف بیان نظر کانت بسنده نکرده و به واسطه بیان انتقادات مطرح شده علیه کانت، می‌کوشد تا از کانت فراتر رود.

در فصل پنجم که «بیان کانت در باب مکان و زمان» نام دارد، نویسنده با تحلیلی منطقی ـ زبانی به نقد ایده پیشین‌بودن زمان و مکان در کانت و مخدوش‌کردن استدلال‌های کانت می‌پردازد. در همین راستا فصل ششم، تحت عنوان «پاسخ کانت به هیوم: چگونه کانت می‌کوشد نظریه روگرفت هیوم را ضد او به کار بگیرد؟»، به بحث در باب پاسخ کانت به هیوم در خصوص ایرادی می‌پردازد که هیوم علیه علیت طرح کرده بود. هر چند نگارنده مقاله می‌کوشد تا با واکاوی دعاوی کانت به ایرادات هیوم پاسخ گوید، اما از سوی دیگر وی معتقد است کانت برخی از پیچیدگی‌های موضع هیوم در باب ریاضیات را درک نکرده است.

فصل هفتم به بازخوانی مفهوم شیء فی نفسه نزد کانت در کتاب نقد عقل محض و تمهیدات می‌پردازد. نگارنده می‌کوشد تا با رجوع به کتب اصلی کانت و نقل قول‌های فراوان، هم مفهوم شیء فی النفسه کانتی را روشن نماید و هم تفاسیر مختلف و متنوع نوشته شده پیرامون آن را تحلیل و واکاوی کند.

فصل هشتم نیز از بخشی از کتاب اراده معطوف به قدرت نیچه، با عنوان «شیء فی نفسه و نمود» استخراج شده است، این مفهوم بنیادین کانتی را مورد انتقاد قرار داده و به چالش می‌کشد و می‌توان آن را مکمل فصل پیشین دانست.

فهرست مطالب کتاب بدین ترتیب است:

کانت و آموزۀ تألیف: رابرت استرن/ مهدی محمدی اصل

آموزۀ کانت دربارۀ «خود»: سوزان مندوس/ حسین‌ اله‌وردری

نوآوری کانت در تمایز میان احکام تحلیلی و تألیفی: هنری.ای.آلیسون/ مهدی ممیوند، مهدی محمدی اصل

بازنگری در برهان‌های استعلایی: جی.اف.روزنبرگ/ نسترن صارمی

بیان کانت در باب زمان و مکان: هنری سیجویک/ مهدی محمدی اصل

پاسخ کانت به هیوم: استیو.ام.بین/ حسین اله‌وردی

اشیاء فی نفسه: لوشلان چیپمن/ محمدمهدی اردبیلی

شیئ فی نفسه و نمود: فریدریش نیچه/ محمدمهدی اردبیلی