معرفی کتاب

در این كتاب، افزون بر نگرشی نو به رضا عباسی، سعی شده است به برخی از چهره‌های دیگر مكتب اصفهان با دیدی تاریخی ـ تحلیلی پرداخته شود.

این کتاب دربردارندۀ هفت مقاله در خصوص "مكتب نگارگری اصفهان" است كه در دو بخش فراهم آمده است: بخش نخست به "رضا عباسی" ـ از مشهورترین نقاشان عهد صفویه و متعلق به مكتب اصفهان ـ و بخش دیگر به سه تن از شخصیت‌هایی اختصاص یافته كه در شكل‌گیری مكتب اصفهان نقش داشتند و خود متعلق به مكاتب پیشین بودند (آقا میرک اصفهانی) یا از شخصیت‌های بارز مكتب اصفهان قلمداد می‌شوند (علی قلی بیک جبادار و معین مصور).

نقاشی مكتب اصفهان (1000 - 1135 ق) فصل آخر دورۀ درخشانی است كه مكاتب بزرگی همچون هرات، تبریز (اول و دوم)، قزوین و مشهد را دربر می‌گرفت. مكتب اصفهان در این تقریباً یكصد و پنجاه سال شاهد تحولات و دگرگونی‌هایی بود كه موجب پیچیدگی آن گردیده است. حضور شخصیت‌های بارزی چون "رضا عباسی"چنان توجه محققان ایرانی و خارجی را به خود جلب كرده كه شخصیت‌های دیگر این مكتب را به دست فراموشی سپرده است. در قسمتی از مقالۀ نخست آمده است: ما در این نوشتار "مكتب" را به معنای محیط و موقعیتی جغرافیایی در نظر می‌گیریم كه تمام موقعیت‌های سیاسی، جغرافیایی، زمانی و باورها در آن موقعیت و مكان جغرافیایی ویژه، از نیروهای برانگیزانندۀ هنرمندان در آفرینش آثارشان هستند. حتی برای اصفهان هم، به باور من، باید از مكتب اصفهان 1 و اصفهان 2 سخن گفت كه اصفهان 1 به رضا عباسی می‌انجامد و اصفهان 2 دوران دگردیسی هنر نقاشی آنجا، ظهور تک‌چهره‌سازی به جای تركیب‌بندی‌های هنری، رونق تصویرسازی و صفحه‌آرایی كتاب‌هاست كه در آن نیز حداقل دو سبک متفاوت از هم قابل تمایز است: یكی تقلید از شیوه‌های غربی كه در عین حال بر سنت‌های ایرانی استوار است و دیگری كه رضا عباسی بیشترین سهم را در ابداع و رونق آن داشت، شیوۀ منحصراً ایرانی و نگارگرانه است. دورۀ پس از این هم دورۀ افول نگارگری اصفهان و گزینش شیوۀ تقلید و دوگانه‌سازی (مثنی سازی) توسط هنرمندان است تا اینکه در ادامه هنر نگارگری ایران با نفوذ «فرنگی‌سازی» در دوران افشاریان به ویژه توسط ابوالحسن از مسیر تحول در جهت حفظ اصالت‌های ایرانی بازماند.

مقالات کتاب بدین ترتیب است:

بخش اول: رضا عباسی:

رضا عباسی: نقاش توجیه‌گر چهرۀ زمان: حبیب‌الله آیت‌اللهی

مفهوم فضای اتمیستی در آثار رضا عباسی، پایه‌گذار مكتب نقاشی اصفهان: مهرداد احمدیان

رضا عباسی: عبادالله بهادری

دوران‌شناسی آثار طراحی و نقاشی رضا عباسی: اصغر جوانی

بخش دوم: علی قلی بیک، معین مصور، آقا میرک

علی قلی بیک جبادار ـ كتابدار: یعقوب آژند

معین مصور و مكتب اصفهان: مهدی حسینی

مولانا جلال‌الدین میرک اصفهانی: هنرمند بهزاددست: محمدمهدی هراتی