معرفی کتاب

زبان‌شناسان زبان را مجموعه‌ای از آوا، معنا و دستور تعریف می‌کنند. در این میان دستور در دهه‌های اخیر مورد توجه بیشتر واقع شده است و نظریه‌های متعدد و فراوانی در باب دستور از سوی زبان‌شناسان ارائه شده است و این امر سبب ابداع اصطلاحات جدیدی شده که در نوع خود بدیع هستند. تفاوت عمدۀ اصطلاحات دستوری با سایر اصطلاحات این است که برای آنها نباید صرفاً معادل مناسب ارائه کرد، بلکه باید آنها را دقیقاً توصیف نمود. هر نظریه از دیدگاه خود توصیف‌های خاصی از اصطلاحات دستوری را مطرح کرده است.

چامسکی می‌گوید: دستور، نظریه‌ای دربارۀ زبان است. این گفته اهمیت دستور را در مطالعات زبانی روشن می‌سازد. در نتیجه اصطلاحاتی که به خدمت دستور می‌آیند، آن را شکل داده و مبدل به نظریه‌ای در باب زبان می‌کنند. بدین ترتیب اصطلاحات دستوری اهمیت بسزایی در زبان‌شناسی داشته و شایستۀ بررسی و توصیف‌اند؛ زیرا بدون توصیف دقیق این اصطلاحات، تحلیل دستوری امکان‌پذیر نیست و در واقع اینها ابزار کار دستور هستند.

نویسنده در این کتاب تلاش دارد به بررسی پرکاربردترین توصیف‌های اصطلاحات دستوری در نزد زبان‌شناسان بپردازد. از میان اصطلاحات مطرح شده در کتاب می‌توان به قید، ابهام، پس‌سازی، بند مکمل، هم مرجع، تثنیه، ضمیر برون مرجع، تک واژه قاموسی، ستاک، ضمیر موصولی، گشتار و... اشاره کرد. در مقابل هر اصطلاح دستوری، واژة لاتین آن تحریر و در هر توصیف، نمونه‌هایی به منظور تفهیم بهتر ارائه شده است.

برای مثال در این کتاب دربارۀ «حالت ازی ـ حالت مفعول عنه» گفته شده: یکی از شیوه‌هایی است که در زبان‌های توصیفی به کار برده می‌شود. در این شیوه صورت کلمه تغییر می‌یابد تا رابطۀ دستوری آن با قسمت‌های دیگر جمله نشان داده شود. حالت ازی یا حالت مفعول عنه اساساً روی اسم تأثیر می‌گذارد و معنی مکانی یا جایگاهی و معنی ابزاری یا حالت بایی اسم را نشان می‌دهد. برای مثال در زبان لاتین حالت مفعول عنه اسم amicus به معنی دوست، می‌شود amico که باید توسط یک حرف اضافه معنای آن را بیان داشت: با یک دوست، همراه یک دوست، از جانب یک دوست.