معرفی کتاب

«داستانک» را «اتم شکافته‌شدۀ داستان کوتاه» نامیده‌اند. مترجمین بارها معادل «داستانک»، «داستان ریزه»، «داستان برق‌آسا»، «دم داستان» و «داستان ناگهان» و حتی «کوتاه کوتاه» را به جای واژۀ «فلش فیکشن» به کار برده‌اند. تحلیل‌گران ادبی برای شرح دلایل پیدایش این جریان ادبی به بحران‌های اقتصادی و به ویژه «بحران انرژی» و همچنین «زوال ملی مطالعه» در مقابل رسانه‌های جدید (سینما و تلویزیون) اشاره کرده‌اند.

حقیقت ماجرا این است که چه بپذیریم چه نه، تخطی از آداب داستان کوتاه سنتی کم‌کم عمومیت بیشتری پیدا می‌کند. حالا دیگر کمتر مجله یا روزنامه‌ای پیدا می‌شود که در حاشیه یا متن آن به اینگونه آثار نپرداخته باشد؛ حتی کتاب‌های منتشر شدۀ تألیف و ترجمه هم گویای همین نکته است که اقبال از این شیوۀ کوتاه‌نویسی بسیار چشمگیر است؛ اما این اقبال تا چه اندازه بر شناخت درست و عمیق و نیازها استوار است؟

فقط ارزنده‌ترین گونه‌های ادبی می‌تواند در برابر نیازهای متغیر خواننده ادامۀ حیات بدهد و این نکته به طور استثنایی در مورد «فلش فیکشن» صادق است که هدفش ارضای سلیقۀ زمانۀ خود است. به همین دلیل ممکن است این اشتیاق و اقبال عمومی به سرعت تحلیل رود.

سوابق نشان می‌دهد همواره هنگام مواجهه با پدیده‌های ادبی، به دو شیوه‌ای افراطی برخورد کرده‌ایم: یکی پذیرش آن با آغوش باز و کاملاً خوش‌بینانه و دیگری نکوهش‌گرانه و بدبینانه.

مؤلف در این کتاب کوشیده تا بدون برخورد تجویزی به بررسی این جریان ادبی بپردازد و روشن کند که این شیوۀ هنری چیست، از کجا آمده، چگونه شکل گرفته و در چه چیزی تحول ایجاد کرده است و همچنین تلاش می‌کند به برخی از خطاهای رایج در معرفی این داستان‌ها بپردازد.

شرح و معرفی دیگر گونه‌های داستان کوتاه «اسکچ» (طرح‌واره)، «میکرو فیکشن» (داستان ریزه‌ها)، «نانو فیکشن» و ... در این جستار آمده است تا تفاوت آنها با «فلش فیکشن» روشن شود.

نمونه‌ای از داستان‌های کوتاه آورده شده در این کتاب، داستانی با عنوان «مادر دلتنگ است» می‌باشد:

مادر دلتنگ است

افسانه احمدی
اول من به جبهه رفتم. بعد از من هم برادرم. هر دو برنگشتیم. ماندیم گوشه‌ای از آسمانش. حالا مادر مانده و خواهر کوچکم. پدر هم که سال‌هاست میهمان ماست.
مادر هر روز چرخ دستی‌اش را برمی‌دارد و توی کوچه‌ها می‌گردد، از پی مغازه‌ای که شاید نان سنگک داشته باشد. دکترها گفته‌اند؛ باید فقط نان سنگک بخورد.
خواهرم هم هر روز می‌رود برای کار. می‌ماند تا شب. گاهی که برای سوارشدن به اتوبوس کنار خیابان می‌ایستد،‌ بعضی از ماشین‌ها برایش نگه می‌دارند و بوق می‌زنند. برادرم می‌گوید:«کاش یکی‌مان مانده بود. خانه مرد می‌خواهد». می‌گویم:«آن وقت‌ها شهر پر بود از مرد. چه فرقی می‌کرد بمانیم یا نمانیم».
چقدر موهای مادر سفید شده بود. توی شب مثل نور،‌ برق می‌زند. مثل جانمازش. مادر دستش را گرفته‌ رو به آسمان. گریه می‌کند. نگران است. وقت‌هایی که خواهر کوچکم دیر می‌آید،‌ دلواپس می‌شود. مادر هم مثل ما دنبال یک مرد می‌گردد. برادرم می‌گوید:« کاش یکی‌مان مانده بود!»
می‌نشینم کنار سجادۀ مادر. بو می‌کشم اشک‌هایش را. مادر دلتنگ است. امشب نوبت من است که به خوابش بروم. دیشب برادرم رفته بود.

فهرست مطالب این کتاب بدین قرار است:

مقدمه، ریخت‌شناسی داستانک، پیدایی داستانک‌ها در ایران، داستان‌های پیوست، کتاب‌شناسی و مقاله‌شناسی فلش فیکشن، چگونه یک فلش فیکشن (داستان ناگهان) بنویسیم.