معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

تفکر نقاد، چیزی است آموختنی؛ و مهارت یافتن در آن تمرین بسیار می‌خواهد. ذهن طبیعی ناپروردۀ ما، ذهن «نامتفکر»، اغلب چیزهایی را درست و بدیهی و طبیعی می‌انگارد که هرگز درستی یا نادرستی آنها را ارزیابی نکرده‌ایم. قضاوت‌ها و نتیجه‌گیری‌هایی می‌کند که هیچ از ماهیت آنها خبر نداریم. تصمیم‌های ریز و درشتی می‌گیریم و اعمالی از ما سر می‌زند که خیال می‌کنیم آگاهانه و با هدف معلوم و برنامه‌ریزی مشخصی بوده و بعد شگفت‌زده و خشمگین می‌شویم که چرا نتیجه دقیقاً برعکس آن بوده که انتظار داشته‌ایم.

ما هر روز استدلال می‌کنیم و استدلال می‌شنویم و اغلب متوجه نیستیم چیزی را که می‌گوییم و می‌شنویم، استدلال است. ما دائما در تلاشیم همدیگر را قانع کنیم و سعی می‌کنیم به نتیجۀ مشخصی دست یابیم، اما نسبت به این کار آگاه نیستیم؛ زیرا بیشتر وقت‌ها فرایند استدلال بسیار زیرپوستی، ناخودآگاه و بر مبنای مفروضات صورت می‌گیرد.

در فرایند استدلال آگاهانه دو قابلیت به نمایش گذاشته می‌شود: قابلیت بیان ادعاها و قابلیت پشتیبانی از آنها با ارائۀ دلایل موجه، مرتبط و محکم. در فرایند استدلال ابتدا ادعا مطرح می‌شود و سپس برای پشتیبانی از آن دلایل و شواهد ارائه می‌گردند؛ به مجموع نتیجه‌ها و مقدمه‌ها «استدلال» می‌گویند. در واقع به مجموعه دلایل و شواهدی که با کاربست آنها تلاش می‌شود ادعایی اثبات یا رد شود، استدلال گفته می‌شود.

نویسنده در این کتاب مخاطب را به دنیای استدلال و استدلال‌ورزی می‌برد و با این مهارت کاملاً آشنا می‌کند. او به خواننده انواع استدلال و ویژگی‌هایشان را یاد می‌دهد و می‌گوید چگونه استدلالی محکم، معتبر و موجه بسازیم. او به خواننده شیوه‌های تحیلل و نقد استدلال را با استفاده از «الگوی ساختار تحلیلی» و «سؤال‌های تحلیلی» بری برنامه‌ریزی ساخت و ارائۀ استدلال می‌آموزد: چگونه هوشمندانه موضوعات را عمیق، جامع‌نگرانه و به‌دقت بررسی کنیم؛ نقادانه اطلاعات را جمع‌آوری، تحلیل و ارزیابی کنیم؛ چیزی را بدیهی فرض نکنیم؛ و هوشمندانه استدلال را به بافت آن ربط دهیم. او رابطۀ «تحقیق»، «استدلال» و «تحلیل» و همچنین رابطۀ «استدلال» با «دانش» و «اطلاعات» را که لازمۀ استدلال مؤثر هستند، شرح می‌دهد که کجا، چگونه و چقدر اطلاعات را برای ساخت و ارائۀ استدلال‌مان جمع‌آوری و چطور آنها را تحلیل و ارزیابی کنیم.

متیو آلن معتقد است استدلال و دانش بین‌الاذهانی‌اند؛ یعنی در استدلال اطلاعات بین نویسنده و خواننده یا گوینده و شنونده ردوبدل و در نهایت ادعایی پذیرفته یا رد می‌شود. او باور دارد تفکر هوشمندانه اساساً با نسبی‌گرایی اجتماعی همنشین است: استدلال و دانش بین‌الاذهانی پددی می‌آیند و ادامه می‌یابند. در واقع او می‌گوید فرایند استدلال یک‌طرفه نیست و استدلال‌کننده باید به مخاطب و شرایطش نیز توجه کند. به همین دلیل به «بافت» استدلال اهمیت ویژه‌ای می‌دهد.

تمرکز این کتاب بر الگوی ساختار تحلیلی است؛ در درجۀ نخست در مقام روشی برای یادگیری استدلال، اما در عین حال با توجه به کاربرد عملی آن، در مقام ابزاری که در طراحی ساخت و ارائۀ استدلال و تبیین به مخاطب کمک می‌کند.

این کتاب در حکم راهنمایی است عملی و قدم‌به‌قدم برای بهبود مهارت‌های مختلف در زمینه تفکر تحلیلی و نقادانه و همچنین انتقال استدلال و تبیین‌هایتان به دیگران. کتابْ آسان‌فهم و سرراست است و به همین سبب بسیار به کار دانشجویان و دانش‌آموزانی می‌آید که می‌خواهند مهارت‌های تحلیلی‌شان را ارتقا بخشند. نویسنده این کتاب استدلال را شیوه‌ای برای ارتباط و انتقال اندیشه‌ها در نظر گرفته، نه صرفاً کاربرد انتزاعی منطق. علاوه بر راهنمایی‌های دقیق و مفصل در مورد نحوه به کار گرفتن تفکر تحلیلی، کاربست آن در یافتن اطلاعات و نوشتن متنی منسجم نشان داده شده است. هدف اصلی کتاب این بوده است که خواننده نه‌تنها بتواند استدلال‌های دیگران را بفهمد، بلکه خود نیز بهتر، منسجم‌تر و مخصوصاً با در نظر داشتن مخاطب و بافتْ استدلال کند.

در پایان کتاب، واژه‌نامه‌ای از اصطلاحات و مفاهیم کلیدی مربوط به تفکر هوشمندانه آورده شده است.

فهرست مطالب کتاب:

چگونه از این کتاب استفاده کنیم

فصل یکم: تفکر هوشمندانه

فصل دوم: ادعاها: عناصر اصلی استدلال

فصل سوم: ربط‌دادن: فرایند اصلی استدلال

فصل چهارم: فهم روابط بین ادعاها

فصل پنجم: استدلال مؤثرتر (1): ادعاهای بهتر

فصل ششم: استدلال مؤثرتر (2): روابط بهتر

فصل هفتم: انواع استدلال

فصل هشتم: تحقیق، استدلال و تحلیل

فصل نهم: طراحی و ساخت استدلال

فصل دهم: جمع‌بندی: روایت و ساختار

چکیدۀ کتاب

پاسخ‌ها، توضیحات و رهنمودهای بیشتر

واژه‌نامۀ مفاهیم و اصطلاحات کلیدی

راهنمای مهارت‌های مهم