معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب به قلم یکی از معتبرترین پژوهشگران ایده‌آلیسم آلمانی، آثار کلاسیک آلمانی و رمانتیسیسم نوشته شده است. جذابیت شیوۀ بیزر در پرداخت بحث و متن شیوا و سرراست او، سبب شده تا یکی از خواندنی‌ترین منابع این حوزه برای ترجمه در اختیار علاقمندان قرار گیرد.

هر کسی که به زیباشناسی کانت و به طریق اولی به کل نظام فلسفی او و اخلاف او علاقه‌ای فلسفی دارد، ناگزیر باید به زیباشناسی پیشاکانتی بازگردد. این همان کاری است که بیزر در این کتاب می‌کند و با بینشی نو به لایب‌نیتس، ولف، گوتشت، باومگارتن، مندلسون، وینکلمان و لسینگ بازمی‌گردد و به بینش‌های مهیجی در این‌باره می‌رسد. به بیان بهتر، مطالعۀ او شکاف بزرگی را در پژوهش‌های معاصر مربوط به این حوزه پر می‌کند و پیوستگی این سنت از لایب‌نیتس تا لسینگ را به‌خوبی نشان می‌دهد.

نویسنده در این کتاب می‌کوشد فراتر از توصیف عقل‌باوری زیباشناختی، از آن در برابر به قول خودش «نقد بی‌اساس» کانت در «نقد سوم» و نیچه در «زایش تراژدی» دفاع کند که توسط پیروان‌شان به عصر حاضر هم رسیده است.

این کتاب انقلاب و چرخشی را در تاریخ‌نگاری فلسفه و زیباشناسی آلمانی نشان می‌دهد که همواره روی کاکل کانت و هگل می‌گشته و تا پیش از آن را به حساب نمی‌آورده است؛ از این رو این کتاب به عنوان تاریخ فلسفی عقل‌باوری زیباشناختی، بسیار به کار دانشجویان و پژوهندگان زیباشناسی فلسفی، ادبیات و هنر می‌آید؛ به‌ویژه برای خوانندگان فارسی‌زبان که چندی است رشتۀ فلسفۀ هنر در این مرزوبوم ظاهراً به جد گرفته شده و علاقمندی به آن از مباحث صرفاً دانشگاهی قدری فراتر رفته است.

هدف اصلی نویسنده در این کتاب آن است که نشان دهد عقل‌باوری زیباشناختی را نبای صرفاً با نظر به خوش‌بینی متافیزیکی لایب‌نیتس یا زیباشناسی قاعده‌محور گوتشت تفسیر کرد؛ آن‌گونه که بسیاری چنین کرده‌اند و می‌کنند. به دیگر سخن نباید این سنت را ساده‌انگارانه متهم به جزم‌اندیشی کرد، به این جرم که اعتماد آن به قوای عقل غیرانتقادی است؛ چراکه چنین تعبیری از آن به قول نویسنده «چیزی جز مصادرۀ به مطلوب کردن مسئله نیست». یکی از اهداف اصلی نویسنده در این کتاب، زدودن چنین تصویر مخدوشی از این سنت است و می‌کوشد نشان دهد که زیباشناسی عقل‌باورانه از همان آغاز در قبال مسئلۀ حدود عقل در حکم زیباشناختی دغدغه داشته و توصیف لایب نیتس از زیبایی به مثابۀ «آنچه نمی‌دانم چیست» مؤید این ادعاست. دیگر اینکه طبق شرح او از عقل‌باوری زیباشناختی، رویکرد این سنت به حکم زیباشناختی، باوجود وفور نظریه‌ها و رویکردهای زیباشناسی متعارض در آن، به طور کلی ناظر به دو مدعای اساسی است: 1. تجربۀ زیباشناختی مبتنی بر احساس لذت است، ولی این تجربه در هر حال؛ 2. باید تابع اصل دلیل کافی باشد؛ یعنی شخص بتواند برای زیباخواندن یک ابژه دلایل محکمی ارائه کند.

یکی دیگر از مباحث درخشان این کتاب، دقت‌ مثال‌زدنی نویسنده در ارزیابی جایگاه واقعی مندلسون در سنت زیباشناسی است. موزس مندلسون یکی از جالب‌ترین شخصیت‌های فلسفۀ آلمانی در قرن هجدهم است و به این اتهام که چیز زیادی به فلسفۀ لایب‌نیتس و ولف اضافه نکرده یا اینکه شخصیتی صرفاً «انتقالی» بین عقل‌باوری و سوبژکتیویسم بوده، به‌ناحق همواره به حاشیه رانده شده است. بیزر در این کتاب، این خوانش کانتی از مندلسون را نقد می‌کند.

علاقۀ خاص کانت به باومگارتن و شاگرد و دوست همیشگی او، فریدریش مایر، سبب شده تا پس از کانت بسیاری با عینک او به تأملات این دو اندیشمند بنگرند. بیزر با علم به این موضوع، کار خود را در این کتاب با لایب‌نیتس آغاز می‌کند و او را به‌حق پدربزرگ زیباشناسی آلمانی خطاب می‌کند، گرچه او هرگر هیچ رسالۀ کاملی در باب زیبایی و هنرها ننوشته باشد. با این حال او با واژه‌گزینی خاص خود در معرفت‌شناسی‌اش، نظیر ایده‌های «واضح و مغشوش» و «واضح و متمایز» بدل به مبنایی می‌شود که بسیاری فلاسفۀ آلمانی از جمله کانت اساس مباحث خود دربارۀ ادراک زیبایی و والایی را بر آن استوار می‌کنند.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمۀ مترجم

پیش‌گفتار

مقدمه: ارزیابی مجدد عقل‌باوری زیباشناختی

فصل اول: لایب‌نیست و ریشه‌های عقل‌باوری زیباشناختی

فصل دوم: ولف و طلوع عقل‌باوری زیباشناختی

فصل سوم: گوتشت و صلات ظهر عقل‌باوری

فصل چهارم: جنگ شاعران

فصل پنجم: علم زیباشناسی باومگارتن

فصل ششم: وینکلمان و نئوکلاسیسیسم

فصل هفتم: مندلسون و دفاع از عقل

فصل هشتم: لسینگ و اصطلاح عقل‌باوری زیباشناختی

کتاب‌نامه

نمایه

واژه‌نامه