معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

تاریخ فرهنگ و هنر ژاپن به عصرها و دوره‌هایی تقسیم شده است که تا حد زیادی مشابه تاریخ اروپاست. دانشمندهای ژاپنی اصطلاحاتی را برای دوره‌بندی هنر ژاپن به کار می‌برند که معادل «رنسانس» یا «روشنگری» یا «دورۀ روکوکو» است و غرض از این کار روشن‌کردن مسائل فرهنگی است که ظریف و پیچیده‌اند. تاریخ‌های دقیقی که ناگزیر با اسم این دوره‌ها همراهست نباید خواننده را گمراه کند و به این فکر بیندازد که بالندگی هنرها واقعاً در این بخش‌های منظم زمانی قرار می‌گیرد.

«دورۀ جومون» (تا حدود 400 ق‌م تا 250 ق‌م هم نوشته‌اند)، فرهنگ نوسنگی ژاپن، دست‌کم در حدود 11000 ق‌م شروع شد، با نوع معیشتی مبتنی بر شکار و گردآوری غذا و واحدهای روستایی ابتدایی. مشخص‌ترین بقایای سفالینۀ جومون شکل‌های بسیار بیانگر پرچین و شکن و تندیسک‌های گلین (دوگو)اند. تأثیر بیگانه در آن بسیار کم است.

«دورۀ یایویی» (ح 400 ق‌م ـ 300 م) واردکردن پیشه‌های فلزکاری (مفرغ و آهن) از قارۀ آسیا؛ توسعۀ کشاورزی، اجتماعات ثابت و واحدهای سیاسی ناحیه‌ای. بقایای متمایز اینها هستند: جنگ‌ابزارهای آیینی و ناقوس‌واره‌های مفرغی (دوتاکو)، جواهراتی از سنگ‌های نیمه‌قیمتی، و سفالینۀ زیبا (که برخی از آنها روی چرخ کوزه‌گری ساخته شده‌اند). تأثیرات قاره‌ای مشخص در هنرها.

«دورۀ کوفون» (8 300 ـ 710 م) دورۀ پیش‌تاریخ، که نشانه‌اش رشدآگاهی ملی و قدرت بالاترین فرمانروا، یعنی امپراتورست. بقایای اصلی اینها هستند: کوفون (گورتل) که در ناحیۀ کین‌کی (اوساکا، نارا، کاشی‌وارا، ساکایی) متمرکزند، تندیسک‌های گلین هانی‌وا که به طور آیینی دور این گورتل‌ها گذاشته بودند، آینۀ مفرغی و لوازم مقبره و (در مقبره‌های کیوشو) دیوارنگاره‌ها.

«دورۀ آسوکا» (552 ـ 645). پیدایش هنر و نهادهای بودایی در ناحیۀ آسوکا، از روی نمونه‌های کره‌ای و چینی، با حمایت خاندان سلطنتی.

این کتاب گزیده‌ای است از تاریخ هنر ژاپن، در حدود 260 مدخل که به هنرهای تجسمی ژاپن می‌پردازد، از آغاز آن ـ دورۀ جومون ـ تا یکی‌دو دهۀ آغازین قرن بیستم، مثلاً کورودا سی‌کی (1867 ـ 1924). مراد از هنرهای تجسمی این بخش‌های هنر است: سیاه‌قلم، نقاشی، پیکرتراشی، خوشنویسی، باسمه یا چاپ‌سازی و هنرهای وابسته به این بخش‌ها، مثل تذهیب، کتاب‌آرایی و مانند اینها، همراه با معرفی هنرمندهای نامدار دوره‌های تاریخی این هنرها و مفاهیم وابسته به این هنرها.

اشارۀ گهگاهی به هنرهای دیگر مثلاً نمایش نو و معماری بودایی و نیز به شین‌تو، آیین بودا و ذن، از اینجا سرچشمه‌ می‌گیرد که مثلاً نمی‌توان بی‌نگاه کوتاه به آیین بودا به پیکرتراشی بودایی پرداخت یا ذن‌گا گفت اما از ذن چیزی نگفت، از ماسک‌های ژاپنی نگفت و از «نو» نگفت. معابد بودایی گنج‌خانۀ آثار بودایی‌اند. کمتر هنری هست که در چند دوره از تاریخ ژاپن از چشمه‌هایی چون شیبوسا، وابی ـ سابی و یوگن و مانند اینها ننوشیده باشد.

در مقدمه بعد از دو جدول گاه‌شمار ژاپن ـ جدول گاه‌شمار تاریخ ژاپن و گاه‌شماری رویدادهای سیاست و فرهنگ و هنر ژاپن که بیشتر مبتنی بر اعداد و ارقامند ـ دو گفتار هست؛ یکی «نگاهی به تاریخ و فرهنگ ژاپن» و گفتار بعدی به «مختصات سنتی فرهنگ ژاپنی» می‌پردازد. خواننده در بخش مقدمه با بنایی «یکه» آشنا می‌شود و در بخش مدخل‌ها ـ متن دانشنامه ـ شالوده‌ها و خشت‌خشت این بنا را می‌شناسد.

این دانشنامه بر مبنای ترتیب الفبای فارسی گردآوری شده است، با تفکیک میان دو حرف آ و الف. اما نمی‌توان این تفکیک را صددرصد دقیق دانست، دلیلش آوانویسی گوناگون نام‌های ژاپنی است که کوشیده شده این مشکل با رومی‌نوشت (روماجی) یعنی شکل لاتینی این نام‌ها برطرف شود.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

گاه‌شماری تاریخ هنر ژاپن

گاه‌شماری رویدادهای سیاست و فرهنگ و هنر ژاپن

نگاهی به تاریخ فرهنگ ژاپن

مختصات سنتی فرهنگ ژاپن

دانشنامۀ هنر ژاپن

فهرست سرواژه‌ها

متن دانشنامه

منابع