معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

تاکنون نزدیک به دویست‌وپنجاه نشریه در قالب روزنامه، هفتگی، ماهنامه یا سالنامه به صورت فکاهی و گاهی طنز در ایران منتشر شده که عمدۀ محتویات آنها را به طور کلی می‌توان به دو قسمت نوشتاری و تصویری تقسیم کرد. بخش تصویری شامل کاریکاتور، کارتون و طرح‌های هجایی و کلیشه‌های تزئینی و گاهی عکس بوده که چگونگی آن مورد بحث این کتاب نیست، گرچه به خالقان اینگونه آثار نیز در این کتاب اشاره شده است.

اما قسمت دوم یعنی بخش نوشتاری نشریات طنز و فکاهی در ایران را می‌توان به زیرمجموعه‌های «نظم و نثر» تقسیم کرد. نظم یا شعر در هر قالبی در این کتاب مورد بحث نیست. آنچه می‌ماند قسمت‌های نوشتاری به نثر در نشریات طنز و فکاهی است که به طور کلی تحت عنوان مطالب نوشتاری غیرشعری و در قالب‌های مختلفی ارائه شده است. به طور کلی این مطالب را می‌توان در گونه‌های داستان کوتاه، داستان‌واره، مطالب کوتاه، لطیفه‌ها، نکته‌ها و .... تقسیم‌بندی کرد.

نوشته‌های بسیار کوتاهی که می‌تواند در قالب یک سطر در یک ستون کوچک و در مجموعه‌ای از پنج تا ده کلمه بیاید، ممکن است یک «نکتۀ کوتاه» فکاهی یا طنز باشد. لطیفه نیز می‌تواند در دو یا چند سطر بیان شود و تنها تفاوت آنها با نکته‌های نوشتاری، قالب داستانی آنهاست؛ یعنی لطیفه‌ها هم در اصل حکایت‌های کوتاهی هستند که در قالب چند سطر تعریف می‌شوند. مطالب کوتاه در نشریات طنز و فکاهی، قالب بیانی لطیفه را ندارد؛ یعنی نوعی روایت منسجم مانند یک حکایت نیست.

در این کتاب به داستان‌های کوتاه و داستان‌واره‌های عده‌ای از نویسندگان طنز و فکاهی نشریات طنز پرداخته شده است. علت ذکر داستان کوتاه یا داستان‌واره‌ها، این است که بسیاری از این نمونه‌ها، قالب کامل یک داستان کوتاه را ندارد و بین یک مطالب کوتاه و یک داستان کوتاه در نوسان است. آنچه موردنظر گردآورندگان در این کتاب بوده، به‌دست دادن اسنادی است تحت عنوان «داستان‌های کوتاه در نشریات طنز و فکاهی». نویسندگان و خالقان اینگونه آثار آنچه در تواند خود داشتند را آفریده‌اند و در این کتاب کوشیده شده بهترین این آثار انتخاب شود.

«روزنامۀ میرزاصالح» اولین روزنامۀ ایرانی است که در داخل کشور انتشار می‌یافته است. هر کدام از نشریات در به راه انداختن انتقاد نوشتاری یا تصویری سهم داشته‌اند. نشریات «ادب» و «طلوع مصور» از کهن‌ترین نشریاتی هستند که کاریکاتور را به چاپ می‌رساندند و دیگر نشریات آغازگر انتقاد سیاسی ـ اجتماعی بودند. در فصل اول کتاب، نگاهی گذرا به نشریات طنز و فکاهی انداخته شده و این نشریات به اختصار معرفی شده‌اند.

در فصل دوم کتاب به بررسی طنز در نشریات تأثیرگذار فکاهی و انتقادی پرداخته شده است. نشریۀ صوراسرافیل، ناهید، چلنگر، توفیق، خورجین، و گل‌آقا نشریاتی هستند که در این فصل بررسی شده‌اند.

فصل پایانی و اصلی کتاب اختصاص به ذکر گزیده‌هایی از داستان‌های کوتاه از نویسندگان نشریات طنز و فکاهی از سال 1286 تاکنون دارد.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

فصل اول: مقدمه‌ای بر نشریات طنز و فکاهی

فصل دوم: نشریات تأثیرگذار فکاهی ـ انتقادی

فصل سوم: داستان‌های کوتاه از نویسندگان نشریات طنز و فکاهی