تهران تب‌آلود؛ روایتی از مکان‌های فراموش‌شده جنبش مشروطه در تهران
خلاصه
این کتاب بر آن نیست تا روایتی تازه و یافته‌هایی نو از جنبش مشروطیت ایران را به دست دهد، بلکه بر آن است تا با آنچه در اصلی‌ترین منابع تاریخ مشروطه آمده، از دریچه‌ای متفاوت به این جنبش بنگرد: درچۀ مکان ـ رویدادها.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
این کتاب بر آن نیست تا روایتی تازه و یافته‌هایی نو از جنبش مشروطیت ایران را به دست دهد، بلکه بر آن است تا با آنچه در اصلی‌ترین منابع تاریخ مشروطه آمده، از دریچه‌ای متفاوت به این جنبش بنگرد: درچۀ مکان ـ رویدادها. اگرچه مکان‌های تاریخی غالباً با ارزش معماری و هنری‌شان سنجیده می‌شوند، اما بسیاری از مکان‌ها حتی اگر از نظر معماری بی‌ارزش باشند، به سبب داشتن «روایت» حائز اهمیت هستند. چنین مکان‌هایی از آن‌رو که رخدادهای مهمی در آنها چهره بسته یا منسوب به چهره‌های نامدار تاریخی هستند، صاحب روایت و یادآور فرازهایی از تاریخ گذشته هستند.
گذر امامزاده یحیی یا بازار مسجد جامع تهران، شاید در نگاه اول زیبا و گیرا به نظر نرسند و تفاوت چندانی با دیگر گذرها و بازارهای شهر نداشته باشند، اما وقتی دانسته شود که اولی شاهد کشته شدن نخستین شهید جنبش مشروطیت و تشییع پیکر او و دومی، جایگاه کشتار بزرگ مشروطه‌خواهان تهرانی بوده است، آن‌گاه اهمیت هر دو به عنوان حامل بخشی از تاریخ ملی نمایان می‌شود و از آنها به مثابۀ عناصر هویت‌بخش شهری بهره گرفته می‌شود.
از سوی دیگر مکان ـ رویدادهای تاریخی در زمرۀ اسناد و منابع تاریخی جای می‌گیرند و می‌توانند با شواهدی که از رویدادهای گوناگون در خود نگاه داشته‌اند، زوایایی از تاریخ را در روشنا قرار دهند؛ شواهدی که ممکن است در هیچ منبع دیگری یافت نشود.
محدود کردن ارزش مکان‌های تاریخی به جنبه‌های ظاهری و کالبدی آنها، باعث شده تا بخش مهمی از مکان ـ رویدادها تخریب یا با دگرگونی‌های وسیع روبرو شوند و بر اثر آن، بخشی از اسناد و شواهد تاریخی و عناصر هویت‌بخش شهری برای همیشه از میان برود. در این میان، تاریخ‌پژوهان نیز با غفلت از ارزش و اهمیت مکان ـ رویدادها، ناخودآگاه راه را برای نابودی آنها بازگذاشته‌اند؛ زیرا داستان مکان‌ها در ظاهر آنها هویدا نیست، بلکه باید با پژوهش‌های دامنه‌دار، از لابلای طیف وسیعی از اسناد و مدارک تاریخی استخراج و تدوین شود. در این کتاب نویسنده تلاش کرده تا به معرفی مکان‌هایی در شهر تهران بپردازد که در فاصله آبان‌ماه ۱۲۸۴ تا مهرماه ۱۲۸۵ شمسی، یعنی از آغاز جنبش تا استقرار مجلس شورای ملی در عمارت بهارستان، شاهد نقش بستن مهم‌ترین رویدادهای جنبش مشروطه بوده‌اند.
در فصل نخست کتاب با عنوان «تهران و تهرانیان در هنگامه مشروطیت» وضعیت عمومی شهر تهران در ارتباط با جنبش شرح داده شده و مسائلی از قبیل ساختار محله‌ای، مراکز ارتباطی، کانون‌های سیاسی و اجتماعی، گروه‌های مرجع و میزان مشارکت تهرانیان در جنبش بررسی گردیده تا ارتباطی منطقی میان محله‌ها و مکان‌ها با رویدادهای سیاسی برقرار شود. سپس در پانزده فصل بعدی کتاب به معرفی ۳۸ مکان ـ رویداد مهم جنبش مشروطه در فاصله زمانی مورد نظر پرداخته شده که اکثر آنها تا امروز باقی مانده‌اند.
نویسنده روایت داستان‌گونه کتاب را به شکلی سامان داده که خوانندگان (به ویژه آنهایی که آشنایی چندانی با جنبش مشروطیت ندارند)، علاوه بر آگاهی از سرگذشت مکان ـ رویدادها، داستان جنبش مشروطه را نیز مرور کنند.
شمار مکان ـ رویدادهای جنبش مشروطیت در محدودۀ زمانی مدنظر، بیش از آن چیزی است که در این کتاب مورد اشاره قرار گرفته است؛ اما در این پژوهش آن دسته از مکان ـ رویدادهایی که شاهد رویدادهای مهم و تأثیرگذار بوده‌اند، مورد توجه قرار گرفته‌‌اند. به ویژه از معرفی مکان ـ رویدادهایی که نشانی آنها در منابع تاریخی یافت نشده و اکنون نیز اطلاعی از سرنوشت‌شان در دست نیست، خودداری شده است.
فهرست مطالب کتاب:
پیش‌گفتار
فصل یکم: دارالخلافه مشروطه‌خواه: تهران و تهرانیان در هنگامه مشروطیت
فصل دوم: جنبش در گورستان: گورستان و مدرسه چال، امامزاده سیدولی، مسجد و مدرسه خازن‌الملک
فصل سوم: در دامگه دربار؛ مسجد جامع سلطانی
فصل چهارم: بانگ زنده‌باد ملت ایران؛ آستانه حضرت عبدالعظیم حسنی
فصل پنجم: زنان، سد راه مستبدان؛ خانه عین‌الدوله و خانه امیربهادر
فصل ششم: تاق نصرت مهاجران؛ دروازه حضرت عبدالعظیم و ایستگاه ماشین دودی
فصل هفتم: خانه امید مشروطه‌خواهان؛ مسجد سرپولک و خانه بهبهانی
فصل هشتم: جوشش خون اولین شهید؛ گذر امامزاده یحیی و مدرسه معمارباشی
فصل نهم: کشتار بزرگ؛ مسجد جامع عتیق، بازار مسجد جامع و چهارسوق بزرگ
فصل دهم: پیش‌پرده بست‌نشینی در سفارت؛ بقعه و گورستان ابن‌بابویه
فصل یازدهم: سم خوردن به قدر حاجت؛ سفارت انگلیس
فصل دوازدهم: آغاز و انجام مشروطه؛ کاخ صاحبقرانیه
فصل سیزدهم: سهم و سرور بازاریان؛ سرای امیر، سرای حاج حسن و خانه امین‌الضرب
فصل چهاردهم: پیشقراولان جنبش؛ مدارس صدر، دارالشفاء، مروی، شیخ عبدالحسین، سپهسالار جدید
فصل پانزدهم: مجلس ملی در کاخ شاهی؛ کاخ گلستان
فصل شانزدهم: بهارستان آزادی؛ مدرسۀ نظام و عمارت سپهسالار
نمایه
کتاب‌شناسی
پربازدید ها بیشتر ...
بازخوانی انتقادی سیاست‌گذاری‌های آموزشی در ایران معاصر
سیدجواد میری، مهرنوش خرمینژادضروری است که فهم ما از جایگاه آموزش و پرورش به صورت بنیادی و از منظر ارزش‌گذاری اجتماعی تغییر کند؛ ز
ماهنامۀ شهر کتاب، سال دوم، مهر 1395، شمارۀ 12
جمعی از نویسندگان به سردبیری حسین فراستخواهدوازدهمین شماره مجله شهر کتاب منتشر شد.
نظری یافت نشد.