معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

ناگفته پیداست که نخستین و پرکاربردترین ابزاری که آدمیان برای برقراری ارتباط با یکدیگر به کار بردند و می‌برند، زبان است. نقش زبان در ایجاد ارتباط میان انسان‌ها به‌اندازه‌ای پررنگ و انکارناشدنی است که انواع دیگری از ارتباطات انسانی نیز گاه با واژۀ زبان همراه می‌شوند یا معنی و مفهوم می‌یابند که از آن جمله می‌توان به زبان بدن یا زبان غیرکلامی، زبان عقل، زبان هنر، زبان سینما و مانند آن اشاره کرد. یکی از اساسی‌ترین شروط تسلط بر هر زبانی، ایجاد و بهبود چهار مهارت زبانی نوشتن، خواندن، شنیدن و گفتگو است که هر کدام از آنها به نوبۀ خود مهم هستند و کتاب جامع و مثمر نیز کتابی است که به گونه‌ای مطلوب و علمی سعی در پروراندن این چهار مهارت مهم داشته باشد. خواندن نیز مهارتی است که زبان‌آموز با تسلط بر آن قادر خواهد بود متون نوشته‌شده را به زبان دوم به‌آسانی بخواند و از این طریق با آن زبان و ویژگی‌های دستوری آن هرچه بیشتر آشنایی پیدا کند. موارد دیگری که ذهن زبان‌آموز را حین خواندن متون نوشته‌شده به زبان خارجی درگیر می‌کند، تلاش بر فهم و شناخت ارزش‌ها، معانی و مفاهیم کلمه‌ها، عبارت‌ها، جمله‌ها و دریافت دانستنی‌ها و معنی و مقصود پیام نویسنده است.اولین و حیاتی‌ترین چیزی که فرد برای رسیدن به این درجه از مهارت در زبان دوم به آن نیاز دارد، همانا کتابی است که او را با بهره‌گیری از متونی اصولی و کارآمد به این مرز از توانش زبانی نزدیک کند.

ایده‌های مطرح‌شده در مباحث آموزش زبان، بسته به ویژگی‌ها و میزان درستی و فراگیر بودن‌شان، عنوان‌های متفاوتی از جمله نظریه، انگاره یا رویکرد گرفته‌اند. یکی از این ایده‌ها انگارۀ نیل اندرسون است که پرورش مهارت خواندن به زبان دوم/ خارجی را مدنظر قرار داده است. در این کتاب کوشش شده چند منبع آموزش زبان فارسی با محوریت این نگاره مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرد.

سؤال‌های این پژوهش به این ترتیب است: بازنمایی اصول انگارۀ اندرسون در آثار منتخب آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان چگونه است؟ در مجموعه‌های «فارسی بیاموزیم» منتشرشده، کدام اصول انگارۀ اندرسون بیشترین و کمترین استفاده به عمل آمده است؟

در این کتاب در فصل پیشینۀ پژوهش، نخست به سیر تحول شاخص‌ترین روش‌ها و رویکردهایی که در چند قرن اخیر دربارۀ آموزش خواندن اتخاذ شده‌اند، پرداخته شده است. سپس بر انواع تعریف‌ها، تفسیرها، انگاره‌ها و مرزبندی‌های پیرامون خواندن و ماهیت آن عنوان‌شده در طول این قرون نظری انداخته شده است. بعد در متغیرهای مرتبط با خواندن تأملی شده و آنگاه نقش مهم‌ترین عوامل اثرگذار در کیفیت و کمیت درک مطلب مورد تحلیل قرار گرفته است.

در فصل مبانی نظری نیز یکی از این انگاره‌ها یعنی انگارۀ آموزشی نیل اندرسون (1994، 1999) به عنوان طرحی جامع برای ایجاد و ارتقای مهارت خواندن در زبان‌آموزان، به طور اخص شرح و بسط داده شده است. این انگاره از شش اصل تشکیل شده است و طی اجرای آن در کلاس، زبان‌آموزان می‌آموزند برای درک متون از دانش پیشین خود بهره ببرند، از راهبردهایی خاص استفاده کنند، سرعت خواندن خود را بالا ببرند، گنجینۀ واژه‌های خود را بگسترند و میزان پیشرفت خود را زیرنظر داشته باشند و از این رهگذر دست به خلق معنا بزنند.

در فصل تجزیه و تحلیل داده‌ها، متون درک مطلب سه جلد نخست مجموعۀ «فارسی بیاموزیم (ذوالفقاری و همکاران)»، جلدهای دوم تا هفتم مجموعۀ «آموزش زبان فارسی به فارسی (جامعة المصطفی)»، «مجموعۀ زبان فارسی (صفارمقدم)» و کتاب «بخوانیم پایۀ پنجم ابتدایی» بر پایۀ انگارۀ اندرسون تجزیه و تحلیل شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

فصل اول: کلیات

فصل دوم: پیشینۀ پژوهش

فصل سوم: مبانی نظری

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادها