معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

دانشنامه دانش‌گستر که در 18جلد و 15000 صفحه انتشار یافته، جامع‌ترین و بزرگ‌ترین دایره‌المعارف عمومی و جهانی به زبان فارسی است که در آن، اطلاعات اصلی و مهم و روزآمد در همۀ رشته‌های دانش بشری از جمله تاریخ، جغرافیا، دین، فلسفه و عرفان، زبان و ادبیات، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، اقتصاد، حقوق، پزشکی، ریاضیات، فیزیک، شیمی، زیست‌شناسی، صنایع و اختراعات، موسیقی، نقاشی و مجسمه‌سازی، سینما، تئاتر، ورزش و سرگرمی در سراسر جهان از گذشته‌های دور تا زمان حاضر گرد آمده و مجموعاً شامل 000/60 مقاله و مدخل است. این مقاله‌ها و مدخل‌ها کلا دو حوزۀ گستردۀ اعلام (نام‌های خاص) و اصطلاحات (مفاهیم) را در بر می‌گیرد.

بی‌اغراق کمتر نام خاص یا اصطلاح مهمی را می‌توان یافت که ضبط لاتینی و معادل فارسی آن در این دانشنامه نیامده باشد. این مجموعه عظیم از اعلام و اصطلاحات، افزون بر مدخل‌های اصلی (که نمایه کامل آن در پایان جلد 18 به چاپ رسیده است) بیشتر در متن مقالات و در ذیل آنها آمده و لازم بود از کل دانشنامه استخراج و به صورت یک فرهنگ الفبایی دو زبانه لاتینی ـ فارسی مرتب و منظم شود تا به سرعت و سهولت دسترسی به آنها امکان‌پذیر باشد. کل این مجموعه شامل بیش از 000/120 مدخل است.

مخاطب اصلی این فرهنگ، در وهله اول مترجمان کشور هستند که می‌خواهند طرز تلفظ نام‌های خاص خارجی یا معادل فارسی اصطلاحات و مفاهیم خارجی را بیابند و بدانند. البته هر خواننده جدی و علاقمند به صحت و دقت نیز می‌تواند مخاطب این فرهنگ باشد. گفتنی است این مجموعه، صرفاً از دانشنامه بزرگ دانش‌گستر استخراج شده و فقط مطالب این دانشنامه را در برمی‌گیرد و چیزی به آن اضافه نشده است. نکته دیگر آنکه فرهنگ اعلام و اصطلاحات دانشنامه دانش‌گستر یک فرهنگ دوزبانه عمومی انگلیسی ـ فارسی نیست که تمام معانی آن لغات لزوماً در آن آمده باشد. طرز استفاده از این فرهنگ، بسیار سهل و ساده است و کافی است ضبط لاتینی یک اسم خاص یا عنوان خارجی اصطلاحی را بدانید و به جای الفبایی آن رجوع کنید تا ضبط یا معادل فارسی آن را بیابید.

تلفظ و ضبط اعلام: طرز تلفظ (شیوۀ خواندن) و ضبط (شیوۀ نوشتن) اعلام و اسامی خاص در کتاب‌های مرجع اهمیت خاص دارد. در این فرهنگ، تلفظ اصلی در زبان مأخذ ملاک تلفظ و ضبط آن به خط فارسی است. هیچ دلیلی ندارد که اسامی لهستانی و اسپانیایی و یونانی و آلمانی را با تلفظ فرانسه یا امروزه بیشتر انگلیسی آن، آن هم به صورت مغشوش و مغلوط بیاوریم. در این فرهنگ و مأخذ آن یعنی دانشنامۀ دانش‌گستر با مراجعه به منابع معتبر، تلفظ درست و دقیق اسامی البته تا آنجا که دستگاه آوایی زبان و خط فارسی اجازه می‌دهد، آمده است و در این راه جانب اعتدال را رعایت شده است. البته در مورد برخی اسامی که از دیرباز در ایران مصطلح شده، همان صورت مشهور و رایج آن آورده شده است. در اینجا نمونه‌ای از تلفظ و ضبط فارسی یک نام خاص را در چند زبان مختلف آورده شده است. اصل این نامه یونانی است.

یونانی                الکساندروس

انگلیسی             الگزاندر

فرانسوی             الکساندر

اسپانیایی             آلخاندرو

ایتالیایی              الساندره

فارسی و عربی     اسکندر

توجه کنید که این فرهنگ، زندگینامه‌ای نیست که در مقابلش تاریخ تولد و مرگ افراد بیاید (البته گاهی این تاریخ ذکر شده و آن هم بیشتر در مواردی به کار رفته که برخی اشخاص نام یکسان یا مشابهی دارند) و صرفا تلفظ این اسم خاص را در زبان‌ها و ملیت‌های مختلف بدست می‌دهد. مثلا وقتی به کلمه Alexander برمی‌خورید، اگر فرد مورد نظر شما انگلیسی باشد طبعاً باید ضبط درست الگزاندر را بیاورید. یا وقتی به کلمهJohn  برمی‌خورید، اگر فرانسوی باشد «ژان» را باید انتخاب کنید. در مراجعه به اعلام اشخاص عموماً باید ذیل نام خانوادگی به دنبال آن بگردید، ولی گاه در این فرهنگ ذیل نام کوچک آمده، مثلا آندره ژید نویسنده فرانسوی در این فرهنگ زیر نام کوچک یعنی Ander  آمده نه Gide و گاهی هر دو صورت ذکر شده و یا به هم ارجاع داده شده است. اعلام یا اسامی خاص در این فرهنگ صرفاً اعلام شخصی نیست بلکه هرگونه اسم یا عنوان خاص (مثلا اعلام جغرافیایی، و حتی نام کتاب‌ها و نام فیلم‌ها) را نیز دربر می‌گیرد. گاهی در پرانتز این عَلَم خاص توضیح داده شده؛ مثال: ماجرای نیمروز (فیلم)

معادل فارسی اصطلاحات و مفاهیم: بخش مهمی از فرهنگ اعلام و اصطلاحات دانش‌گستر، دربردارنده هزاران اصطلاح و مفهوم است که عموماً واژه انگلیسی آنها آمده و در مقابلش معادل یا معادل‌های فارسی (برابر نهاد) ذکر شده است. این بخش تقریباً اکثر مفاهیم و مصطلحات همه رشته‌های دانش و معارف بشری را دربرمی‌گیرد. کلماتی که جنبه عمومی دارند و اصطلاح به شمار نمی‌آیند، عمدتاً در این فرهنگ ذکر نشده، مگر اینکه در ذیل آنها کلمات ترکیبی متعددشان همراه با اجزای کلام و ادات سخن‌شان (که گاه معانی متفاوتی نیز دارند) آمده باشد و همین نکته تفاوت آن را با یک فرهنگ عادی انگلیسی ـ فارسی عمومی نشان می‌دهد. هر چند گاه استثنائاتی هم دارد، همچون در برخی مواردی که اصطلاح یا عَلَم خود مدخل و عنوان مقاله است).

البته خط فاصل کاملا مشخصی بین واژه عمومی و تخصصی یا اصطلاحی هم وجود ندارد. با این همه، کوشیده شده در این فرهنگ صرفاً مفاهیم و اصطلاحات خاص که در دانشنامۀ دانش‌گستر تعریف شده، آورده شود. معادل یا برابر نهاد فارسی این اصطلاحات البته گزینه مؤلفان و مترجمان دانش‌گستر بوده که هر کدام در حوزه تخصصی خود صاحب نظر بوده‌اند. به هر حال، این واژه‌گزینی همواره مقید به نحوه بیان و برداشت محتوای مقالات دانش نامه دانش گستر و مقید به آن بوده است. در این فرهنگ اعلام و اصطلاحات، عموما اصطلاحات علوم مختلف با حرف کوچک شروع می‌شود و اعلام با حرف بزرگ.

کلمات ترکیبی ممکن است معانی دیگری نیز داشته باشند، اما براساس آنچه در این دانشنامه ترجمه شده اند، معادل آنها آمده است. این کلمات ترکیبی می‌توانند ده‌ها شکل ترکیبی دیگر نیز داشته باشند که در ترکیب با یکدیگر، معانی متفاوتی خواهند داشت، اما بدیهی است که در این مجموعه، همه آنها نیامده‌اند و مواردی چند وجود دارد که در دانشنامه دانش‌ گستر، اصطلاح یا اسم خاص شده است. و برخی کلمات ترکیبی دیگر نیز که می‌توانند به طور کلی وجود داشته باشند، اما در این فرهنگ موجود نیست.

مدخل‌های فرهنگ اعلام و اصطلاحات دانش‌گستر به ترتیب الفبایی حروف لاتینی و به صورت حرف به حرف تنظیم و مرتب شده‌اند، نه به صورت کلمه به کلمه. در این نمایه جز حروف تعریف انگلیسی (a، the) حروف تعریف زبان‌های دیگر از جمله فرانسه، آلمانی و ..... در آغاز کلمه به حساب آمده‌اند و در ترتیب الفبایی منظور شده‌اند.