معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

کتاب «مسافر تاریخ» مجموعه خاطرات مرحوم «عزیز طویلی» پدر تاریخ انزلی است.

تاریخ شفاهی نه‌تنها حکایت تلخ و شیرین و شرح شادی و غم نیست، نقبی است به جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی، بوم‌شناسی، اقتصاد، سیاست، مذهب و ... . تاریخ شفاهی از چندی پیش در کشور ما مورد توجه واقع شده است. وقتی این خاطره‌ها سینه به سینه و زبان به زبان نقل می‌شوند، فرهنگ و تاریخ زنده و پویایی را شکل می‌دهند که می‌تواند منبع مستندی باشد برای کسانی که می‌خواهند دربارۀ تاریخ پدران خود به پژوهش بپردازند.

عزیز طویلی در طول عمر خود ۵۰ جلد کتاب نوشت اما تعداد بسیار کمی از کتاب‌ها به دلیل مشکلات مالی و عدم توجه و حمایت چاپ نشد. وی از مهر ماه ۱۳۳۰ در نیروی دریایی مشغول شد و 29 سال در آن نیرو خدمت کرده است و در سال ۱۳۶۹ به عضویت هیئت رئیسه انجمن شعر و ادب ساحل درآمد که به شیدا معروف است و در سال ۱۳۷۶ مسئولیت انجمن را به عهده گرفت که بیشتر از ۸۵ نفر عضو این انجمن بودند اما به دلایلی در بهمن سال ۷۸ از انجمن کناره‌گیری کرد.

برخی از آثار عزیز طویلی عبارت است از: به‌دنبال روشنایی (تاریخ صدصاله ایران)؛ تاریخ جامع بندر انزلی در نه جلد که تنها چهار جلد از آن تاکنون منتشر شده است؛ گشتای ایران (خلاصه‌ای از تاریخ بندر انزلی)؛ طلایه‌داران نور و امید؛ عبرت؛ کلید؛ رازی که هرگز فاش نشد؛ پژوهش‌نامه ریشه‌یابی نام شهرها و روستاهای تالش، بندر انزلی، رشت، فومن و شفت، صومعه‌سرا و لنگرود برای استانداری؛ جنگجویان پیله داربن در رشت؛ قوم باستانی (صائبین – مندائیان) در قم و .... .

نویسنده این کتاب که با پیوست تصاویر به چاپ رسیده، تلاش کرده تا خاطرات شفاهی این تاریخ‌نگار که خدمات بسیاری به تاریخ شهرستان انزلی کرده است را با شکلی اصیل در اختیار خواننده قرار دهد؛ چراکه خاطرات طویلی هم به عنوان یک کهنه سرباز که فرازو فرود بخشی از تاریخ معاصر ایران را دیده و هم در قامت یک پژوهشگر که تاریخ جامع انزلی را به رشته تحریر در آورده، از اهمیت زیادی برخوردار است.

خاطرات خودنوشت ایشان تا سال 1357 را دربر می‌گیرد. بنابراین عمدۀ خاطرات مربوط به سال‌های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی است که بخشی از دوران زندگی راوی در نیروی دریایی ارتش شاهنشاهی گذشته بود. از این حیث خاطرات یکی از پرسنل رکن دو که بعد به ضداطلاعات پایگاه نیروی دریایی انزلی انتقال یافت، مورد توجه است؛ همچنین خاطراتی از روزهای حضور سالدات‌های روس که به بهانۀ جنگ جهانی دوم وارد انزلی شده بودند. در تنظیم این متن، بخش‌هایی را که نویسنده به شرح کلیات وقایع تاریخی سال‌های 1330 و 1332 مبتنی بر روایت روزنامه‌ها می‌پرداخت کنار گذاشته شده تا روایت راوی در محدودۀ وقایع زندگی خودش انسجام یابد.

در ویرایش متن خودنوشت راوی، ضمن اینکه به ویژگی نثر ایشان توجه شده، سعی شده روح کلام راوی در بیان شرایط درونی و احساسی‌اش حفظ شود. همچنین جابجایی‌هایی نیز از منظر زمان روایت‌ها که به هنگام نگارش متن خودنوشت در زمان تاریخی خودش نیامده بود، انجام شده است.

هرچند طویلی در سوم آبان ماه سال جاری دار فانی را وداع گفت؛ اما کتاب «مسافر تاریخ» می‌تواند گوشه‌ای از خاطرات این تاریخ‌نگار ارزشمند گیلان را نقل کند.