معرفی کتاب

رای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

دوران کار رنه دکارت کوتاه بود و دیر هم آغاز شد. او تا سال 1628 یعنی تا 32 سالگی، به تحقیق پیگیر در فلسفه و علوم تحقیقی نپرداخته بود و نه سال دیگر هم گذشت تا چیزی از او منتشر شد و آخرین اثری که از او در دوران حیاتش منتشر شد، فقط دوازده سال بعد از نخستین اثر او در سال 1649 انتشار یافت. آثار او زیاد نیست؛ با این حال تحقیقاتی اساسی در فیزیک و ریاضیات و نورشناسی دارد و مشاهدات سودمندی نیز در زمینه‌های دیگر به ویژه هواشناسی و فیزیولوژی گزارش کرده است. اگر کار او محدود به علوم طبیعی می‌شد، باز هم دستاوردهای درخور ذکری می‌داشت؛ اما دامنۀ کار او در واقع بسیار وسیع‌تر از این است.

دکارت را شاید بیشتر به عنوان گویندۀ این عبارت مشهور بشناسند که «می‌اندیشم، پس هستم». این استدلال کوتاه نخستین اصل مابعدالطبیعه یا فلسفۀ اولای اوست. یعنی نظریۀ او دربارۀ چیزهایی که باید دانست تا علم پایدار و دقیق امکان‌پذیر باشد. نظریۀ مابعدالطبیعی دکارت بسیار ظریف است و تأثیر عمیقی بر سیر فلسفه تا زمان کنونی گذاشته است.

غرض اصلي دکارت تحصيل حقيقتِ فلسفي با استفاده از عقل محض بود. اما مُراد او از فلسفه چه بود؟ به‌کلام او فلسفه مطالعة حکمت است؛ و مقصود از حکمت، نه‌فقط حزم و احتياط در امور عَمَلي بلکه به معناي معرفت کامل به همة اموري است که انسان هم براي راهبرد زندگي خويش و هم براي حفظ صحّت خويش و هم براي کشف فنون و صناعات مي‌تواند به آن علم داشته باشد. بنابراين شگفت‌آور نيست که دکارت بر ارزش عَمَلي فلسفه تأکيد داشت و پيوسته تکرار مي‌کرد که تمدن هر ملتي همسو و متناسب با تفوق و تعالي فلسفة آن است و براي يک دولت هيچ خيري بزرگ‌تر از آن نيست که واجد فلسفة حقيقي و راستين باشد؛ يعني فلسفه‌اي براي گشودن راه براي همه تا قاطبة مردم بتوانند در خويشتن، کل معرفتي را که براي آنان و راهبرد زندگي ايشان لازم است بيابند.

این کتاب مشتمل بر مباحثی است درباره اندیشه‌های فلسفی رنه دکارت فیلسوف فرانسوی. وی به گفته شماری از مورخان فلسفه، پدر فلسفه جدید است. فلسفه دکارت خالی از مناقشات در حوزه اندیشه و عمل اجتماعی نبود، به طوری که کلیسای کاتولیک رومی در سال 1663 آثار دکارت را در فهرست کتب ضاله قرار داد. در این کتاب مباحثی نظیر: تصورات، ذهن، جسم، شک بدون شکاکیت، متکلمان و خدای فیزیک، نیاز به مابعدالطبیعه، ماده و منطق جدید در اندیشه‌های دکارت بررسی شده است.

در بخشی از کتاب با عنوان «تصورات» می‌خوانیم: «بسیاری از برهان‌های تأملات با اینکه باورزا نیستند، از این نظر که واسطۀ بیان نظریۀ دکارت دربارۀ تصورات محسوب می‌شوند، درخور توجه‌اند. از آن جمله است برهان‌هایی که او برای اثبات وجود خدا می‌آورد. وقتی دکارت می‌گوید که از مخیله برای ساختن تصوری از خدا کاری ساخته نیست، و در عین حال ما می‌توانیم به وسایل دیگر مفهومی از آفرینندۀ خود حاصل کنیم، در واقع دارد نظریۀ خود را دربارۀ تصورات بیان می‌کند. همچنین وقتی در برهان اول اثبات خدا به اصل علّی توسل می‌جوید، باز هم از نظریۀ تصورات خود سخن می‌گوید». (ص 91)

فهرست مطالب کتاب:

ماده و مابعدالطبیعه

احراز وظیفه

یک علم، یک روش

مبانی مطلق، بسائط و مسائل

سیر و سیاحت در جهان

پاریس

فیزیک منتشرنشده

سه نمونه از یک روش

یک منطق جدید

نیاز به مابعدالطبیعه

تأملات

شک بدون شکاکیت؟

متکلمان و خدای فیزیک

تصورات

ذهن

جسم

انتشار فیزیک

علوم دیگر

پایان کار

شبح دکارت

برای مطالعۀ بیشتر